De man, de vrouw en de islam

Toen ik naar Jordanië ging, verwachtte ik dat alles anders zou zijn dan in Nederland. Niet dat ik dacht dat mensen op een kameel naar hun werk gingen. Ik ging er wel vanuit dat de islam zo diep geworteld zou zijn in de cultuur, dat alles in het dagelijks leven anders zou zijn dan ik gewend was. En ja, het gros van de vrouwen draagt een hoofddoek en de meeste mensen bidden vijf keer per dag. Maar na verloop van tijd merk je dat soort dingen niet eens meer.

Toch had ik – in al mijn naïviteit, wellicht – gehoopt dat de relatie tussen mannen en vrouwen hier gelijkwaardiger zou zijn dan iedereen in het westen altijd denkt. Dat ik kon schrijven: ‘Ha! Zie je wel. Het valt allemaal wel mee.’ Maar hierin werd ik helaas teleurgesteld. Mannen en vrouwen leven hier parallelle levens, als twee verschillende diersoorten, bijna gesegregeerd. Op vrijdag gaan de mannen naar de moskee, de vrouwen blijven thuis. In de bus zitten mannen en vrouwen niet naast elkaar. Mannen en vrouwen die elkaar niet kennen, schudden elkaar niet de hand (ze leggen hun hand op hun borst). Als er visite komt, zitten de mannen in de woonkamer en de vrouwen in de keuken.

Bovendien is je geslacht vanaf je geboorte allesbepalend voor de verwachtingen die men van je heeft en de kansen die je in je leven krijgt. Hoewel veel vrouwen wel gaan studeren, wordt vaak van hen verwacht dat zij na hun afstuderen trouwen en huisvrouw worden. Trouwen is voor veel vrouwen dan ook het belangrijkste doel; met een man die minimaal vijf jaar ouder is. Volgens mannen is dit omdat mannen meer tijd nodig hebben om ‘de wereld te ontdekken’. Volgens vrouwen is dit omdat vrouwen eerder volwassen zijn.

In een gesprek met twee vriendinnen wordt mij verteld dat de situatie aan de beterende hand is. Steeds meer ouders gunnen hun dochters meer zelfstandigheid. Sociale acceptatie speelt een grote rol, omdat men hier graag roddelt. En de families zijn hier zo groot dat elke familie zo’n beetje haar eigen dorp heeft. Dus als je je familienaam te schande maakt, zijn honderden mensen er de dupe van.

Wat is hierin de rol van de islam? In het westen is de heersende gedachte dat de islam een ‘ouderwetse’ religie is waarin vrouwen worden onderdrukt. Dat is absoluut niet het geval, vinden mijn vriendinnen. De rol van vrouwen wordt hier bepaald door de maatschappij en de cultuur (lees: het roddelen), niet door de religie. Volgens Allah zijn vrouwen vrij. Alle moslims hebben een persoonlijke relatie met Allah, die zij op hun eigen manier vormgeven.

Ik vraag of mijn vriendinnen denken dat er een grote emancipatiegolf zal komen, zoals in de jaren zestig en zeventig in het westen. Ze denken dat het eerder geleidelijk zal gaan, omdat de mannen – vooral de oudere generaties – hier erg koppig zijn. Ik moet ook eerlijk zeggen dat ik het niet zo snel zie gebeuren dat vrouwen hier in half ontkleed op straat hun rechten gaan opeisen. Maar het begin is er.