DUB-panel: gekozen rector is een slecht plan

Rectoren en decanen moet je niet kiezen, maar gewoon blijven benoemen. Dat zegt de meerderheid van het DUB-panel. "Iemand die populair is, is niet per definitie kundig."

Laat studenten en docenten hun rector en faculteitsdecaan zelf kiezen, zoals gebruikelijk is bij Vlaamse en Schotse universiteiten. Dat stelt het Platform Hervorming Nederlandse Universiteiten (H.NU) voor in een petitie die onder meer is ondertekend door de universiteitsraad van de Universiteit Utrecht.

Volgens VU-filosoof Hans Radder, initiatiefnemer van de petitie, zijn verkiezingen een manier om meer inspraak te krijgen in de manier waarop universiteiten worden bestuurd. "Als de rector gekozen moet worden, moet hij in gesprek gaan met studenten en docenten. Wat is hij van plan en waarom?" 

De wensen van studenten en medewerkers worden beter gerespecteerd als zij een rector zelf kunnen kiezen, is het idee. Maar of het voor een beter geleide universiteit zorgt? De meerderheid van het DUB-panel twijfelt daaraan, sommigen vrezen zelfs voor "een ordinaire populariteitswedstrijd".

Een gekozen rector of decaan "voelt gewoon niet goed", reageert researchanalist Mies van Steenbergen. "De functie van een decaan is dermate belangrijk dat ervaring en kundigheid belangrijker is dan populariteit. Iemand die populair is, is niet per definitie kundig. Ook ligt opportunisme op de loer."

Psychologiestudent Jesse van der Plas verwerpt de notie dat gekozen bestuurders de achterban beter vertegenwoordigen. Decanen danken hun benoeming nu "juist doordat ze draagkracht hebben binnen de faculteit. Dat is van fundamenteel belang als je leiders aanstelt."

"Een decaan die onvoldoende academisch gezag heeft in een faculteit, redt het niet met alleen managersgedrag", vult Henk van Rinsum, bestuurssecretaris van de faculteit Sociale Wetenschappen, aan. "Dat is een vorm van gekozen worden. Dat geldt ook voor een rector. Het gezag van de rector hangt af van het gezag dat hij of zij heeft bij de decanen."

'Mensen die graag willen, zijn niet altijd geschikt'

Ook denken meerdere panelleden dat bij verkiezingen niet altijd de beste personen zich kandidaat stellen. "Mensen die graag hoofd willen worden, zijn daar niet altijd geschikt voor, en mensen die dat liever niet willen worden wel", schrijft Informaticahoogleraar Johan Jeuring. Daarom geeft hij de voorkeur aan een vertrouwelijke consultatieronde, waarbij ook druk uitgeoefend kan worden op mensen om zich kandidaat te stellen. "Als die ronde gedegen wordt uitgevoerd, geef ik daar de voorkeur aan boven een stemprocedure."

Matthias Jorissen, beleidsmedewerker bij Rechtsgeleerdheid, is als lid van de universiteitsraad mede-ondertekenaar van de petitie die oproept tot een gekozen rector. Toch is hij het oneens met dit punt, mede omdat electoraal gewicht de doorslag kan geven bij verkiezingen. "Grotere onderdelen binnen de faculteiten en de universiteit krijgen een soort alleenrecht (of –plicht) op het leveren van deze bestuurders."

Fried Keesen, onderwijsdirecteur van het University College Utrecht, vraagt zich af of studenten en ook medewerkers weten wat ze zouden moeten kiezen bij een verkiezing. "Velen hebben geen notie van de bestuurlijke kwaliteiten van de hoogleraren binnen hun faculteit, laat staan buiten de faculteit. Voor de verkiezing van de decaan door de hele facultaire gemeenschap is misschien nog iets te zeggen, maar voor de rectorenverkiezing dus echt niet."

Het is de vraag ook of de universiteit gebaat is bij een rector die zijn of haar beleid al te veel baseert op de wensen van de kiezers. "Hoe krijg je bij meerderheid van stemmen een bestuurder aan het roer die het lef heeft om in het langetermijnbelang van de institutie de kortetermijnwensen van zijn/haar electoraat te negeren?"

'Wachten op een Tsipras die de boel eens flink op stelten zet'

Dan tot slot de voorstanders van verkiezingen. Studente Engels Fleur Kronenberg ziet een rectorenverkiezing als een goede manier om de interesse voor medezeggenschap te vergroten. "Medezeggenschap is belangrijk, ook al is het helaas niet erg populair", zegt Kronenberg, die dit jaar in de faculteitsraad van Geesteswetenschappen zit. Een rector kiezen zou de bekendheid van het werk van de raden kunnen vergroten, denk ze.

Milieufilosoof Floris van den Berg vindt dat in een democratische samenleving instituten "zoveel mogelijk" democratisch gekozen dienen te worden. "Een democratische verkiezing leidt tot meer wederzijdse betrokkenheid tussen bestuurders en bestuurden."

Filosoof en universiteitsraadslid Ernst-Otto Onnasch kijkt uit naar de campagnestrijd die rectorskandidaten zouden moeten voeren. "Je vraagt je af met wat voor beloftes ze zullen komen. Het wachten is natuurlijk op een Tsipras of een andere radicaal die de boel eens flink op stelten en zeker het ministerie het mes op de keel zal zetten. Immers, dat de universiteiten worden uitgekleed is debet aan een universitaire bestuurscultuur die eerder naar de pijpen van de overheid dan naar die van de wetenschap zelf danst."

De klacht over hoe universiteiten gerund worden en de hang naar een verleden waar de professoren nog de baas waren over de managers, zijn niet nieuw, laat Henk van Rinsum, bestuurssecretaris van de faculteit Sociale Wetenschappen, weten. Om de zoveel tijd steekt de klacht de kop weer op dat universitaire bestuurders losgezongen zijn van de wetenschappers.

Van Rinsum: "Het grote probleem is dat de universiteit niet meer de universiteit van honderd jaar geleden is en ook niet meer kan zijn. De universiteit als moderne organisatie kent juist die twee kanten van een moderne organisatie waar best veel geld in omgaat en die ook modern geleid dient te worden en die van de professionele organisatie in die zin dat de professionals ook wel eens iets te vaak denken dat als zij aan het bewind zouden zijn, het veel beter gaat. De waarheid ligt ergens in het midden."