Leidt de universiteit wereldvreemde studenten op?

Je staat er misschien niet bij stil, maar op de UU zit je vaak tussen hetzelfde type mens. Draag je een hoofddoek, ben je transgender of zit je in een rolstoel dan merk je dat wel: je behoort tot een minderheid. Het gevolg kan zijn dat je je daardoor niet thuis voelt aan de UU en dat we diversiteit in achtergronden en opvattingen missen in het onderwijs.“In de master Multiculturalisme in Vergelijkend Perspectief zaten alleen maar autochtone studenten.”Milan Nieweg, net-afgestudeerde UU’er“Er is veel diversiteit bij mijn opleiding Farmacie. Maar als ik college heb bij Biologie voelt de universiteit ineens heel wit.”Mounia Bouhnouf, student Farmacie“De meeste studenten die Insan ontdekken zijn erg blij, omdat ze het gevoel hebben dat zij zich toch ergens thuis kunnen voelen.”Abdulmohaimen Amer al Jihani, voorzitter multiculturele studentenvereniging Insan“We zaten in college met een witte groep studenten, we hadden witte docenten en gebruikten literatuur van witte - vooral - mannen.”Josefien van Marlen, studentlid Universiteitsraad“Er wordt inmiddels door een groeiend aantal betrokkenen gewerkt aan een aanpak om die diversiteit te vergroten, onder andere in het kader van het Strategisch plan.”Marieke de Bakker, Afdelingshoofd Studentbegeleiding Universiteit Utrecht'We kijken allemaal met een Westerse bril naar de samenleving'De Universiteit Utrecht loopt – in vergelijking met andere universiteiten in Nederland - achter als het aankomt op het beleid met betrekking tot diversiteit, zegt Josefien van Marlen van de Universiteitsraad. Dat baart haar zorgen. “Je wilt geen wereldvreemde studenten opleiden.” Ze besloot diversiteit op de agenda van de Universiteitsraad te zetten in de hoop dat de UU een betere afspiegeling van de samenleving wordt.Toen Josefien voor haar studies Geschiedenis en Liberal Arts & Sciences vakken volgde over onder meer racisme en kolonialisme, viel haar het gebrek aan diversiteit voor het eerst echt op. “We zaten in college met een witte groep studenten, we hadden witte docenten en gebruikten literatuur van vooral witte mannen. Dat maakt toch wel uit voor de mate waarin je zo’n onderwerp kunt uitdiepen. Je bespreekt het onderwerp maar vanuit één perspectief.”Ze merkte dat ze buiten college mensen sprak die hele andere visies hadden. “Ik vond het bijvoorbeeld heel verfrissend om onderwerpen zoals Zwarte Piet met een niet uitsluitend wit publiek te bespreken. Het is interessant om verschillende perspectieven te kunnen gebruiken in zo’n discussie. Hoewel ik denk dat mijn docenten daar wel aandacht aan probeerden te besteden, miste ik toch de diversiteit binnen mijn studentengroep. Er waren uiteindelijk waarschijnlijk geen of ontzettend weinig studenten die zelf racisme hadden ervaren.”Ook Milan Nieweg die afgelopen zomer de master Multiculturalisme in Vergelijkend Perspectief afrondde, had een vergelijkbare ervaring: “Die studie doet wellicht een hoop diversiteit vermoeden, maar in de master zaten alleen autochtone studenten. Hoewel zij wél uit alle hoeken en gaten van Nederland kwamen, had dat geen effect op de discussie. Je bent het toch sneller met elkaar eens, omdat wij allen met een Westerse bril naar de samenleving kijken. Ik had het interessanter gevonden om te discussiëren met mensen die zelf discriminatie hebben ervaren of die een minderheid zijn in een land. Dat is eigenlijk niet mogelijk geweest.”'De UU-activiteiten lijken zich vooral te beperken tot gender'Voor Josefien was haar ervaring aanleiding om als U-raadslid te onderzoeken wat voor beleid de UU heeft omtrent diversiteit. “De activiteiten lijken zich vooral te beperken tot gender. Maar diversiteit is meer dan dat. Denk aan religie, etniciteit, sociaal economische klasse en seksuele geaardheid.” Dat de UU een “heel witte universiteit” is, staat volgens haar haaks op de wereld om ons heen. Een diversere groep studenten is goed voor de discussie tijdens college, laat meer studenten zich aan de UU thuis voelen draagt volgens haar bij aan innovatie, groei en interdisciplinariteit. “Er zijn veel business cases bekend waaruit blijkt dat diversiteit in meningen en achtergronden bijdragen aan succes.”Van Marlen pleit voor diversiteit op twee niveaus. Aan de ene kant binnen de collegezalen door bijvoorbeeld een diverse studentenpopulatie, docenten en te-lezen-literatuur. En aan de andere kant binnen het instituut van de universiteit. “Ik sprak een studente die zei dat er wel veel aandacht is voor Sinterklaas en Kerst, maar niet voor het hindoeïstische Holi of de islamitische Ramadan. Daardoor kun je als student en medewerker het gevoel hebt dat je niet op de universiteit thuishoort.”'Halal vlees in de kantine zou al helpen'Volgens studenten Abdulmohaimen Amer al Jihani, Mounia Bouhnouf en Yvonne Mukamurenzi is er binnen de UU inderdaad winst te behalen op het gebied van diversiteit. Ze bevestigen het beeld dat Van Marlen schetst. Ze denken dat de UU meer diverse studenten zou kunnen trekken als zichtbaarder zou zijn dat deze studenten ook welkom zijn. Door bijvoorbeeld halal eten aan te bieden in de kantine en de banden aan te halen met de niche studentenverenigingen in Utrecht.Een gemengde studentenpopulatie is niet het enige waardoor allochtone studenten zich thuis voelen aan de UU, zegt Abdulmohaimen Amer al Jihan. Hij is student Artificial Intelligence en voorzitter van de multiculturele studentenvereniging Insan. “Denk aan halalvlees in de kantine. Een vriend die aan de Erasmus Universiteit studeert, kwam hier een keer op bezoek en schrok ervan dat er aan de UU geen halal vlees te krijgen is zoals in Rotterdam. Ook zou het voor de islamitische studenten fijner zijn als de Universiteitsbibliotheek langer open blijft tijdens de ramadan, zodat je na het breken van het vasten nog kan studeren. In het buitenland overwegen ze om tentamens om de ramadan heen te plannen. Dat is nu nog een te grote stap, maar zou wel super tof zijn.”Volgens Abdulmohaimen speelt Insan een belangrijke rol voor veel multiculturele studenten. “Ze hebben het gevoel zich toch ergens thuis te voelen”. Maar de studentenvereniging zelf voelt zich niet erkend door de universiteit. In het rijtje levensbeschouwelijke en internationale studentenverenigingen op de site van de UU kwamen ruim tien christelijke studentenverenigingen voor, terwijl de Turkse vereniging Üsküdar en het multiculturele Insan tot ongeveer twee weken geledem, ontbraken.“Wij zijn met bijna tweehonderd leden de grootste multiculturele studentenvereniging van Nederland. We werken met de overheid, verschillende media en andere instanties samen, maar van de universiteit hoorden wij niets, terwijl je als universiteit best trots mag zijn op zo’n grote vereniging.”'Kleine gebaren kunnen ervoor zorgen dat studenten zich thuis voelen binnen de universiteit'“Het zijn kleine dingen die een groot verschil kunnen maken”, stelt ook vierdejaars student Farmacie Mounia Bouhnouf. Ze noemt onder andere de mogelijkheid om naast een vegetarische maaltijd ook voor halal eten te kunnen kiezen in de kantine. “Kleine gebaren kunnen ervoor zorgen dat studenten zich niet anders voelen binnen de universiteit.”“Bij farmacie is een groot deel van de studenten allochtoon”, zegt ze. “Dat betekent dus dat je die ook bij een symposium of netwerkbijeenkomst wil hebben, omdat ze uiteindelijk komen te werken in apotheken over het hele land. Maar bij zulke evenementen wordt er vrij weinig rekening met ze gehouden. Zo wordt een symposium opgeleukt met gratis alcohol voor bezoekers, maar ik drink geen alcohol. En ik heb ook nog nooit gehoord dat op een symposium halal eten werd verzorgd.” Dit resulteert dat Mounia – en volgens haar veel allochtone medestudenten van Farmacie – uiteindelijk niet naar symposia en netwerkbijeenkomsten van de UU gaan.'Bij mij op de opleiding zat maar één andere allochtone jongen'Volgens Abdulmohaimen van Insan heeft de diverse studentenpopulatie van Farmacie niets te maken met het karakter van de universiteit. “Jongeren die Farmacie willen studeren kunnen kiezen tussen Utrecht en Groningen, als je in Zuid-Holland woont, is de keuze snel gemaakt.” Ook hij heeft de UU gekozen vanwege zijn opleiding. “Ik kon kiezen tussen Amsterdam en Utrecht. In Utrecht was de studie wat minder technisch en breder. Daarom koos ik voor de UU, maar er is wel een moment geweest dat ik dacht: ik voel mij hier niet zo prettig, misschien moet ik alsnog naar Amsterdam gaan. Bij mij op de opleiding zat er namelijk maar één andere allochtone jongen. Ik ben uiteindelijk niet van opleiding gewisseld omdat Insan op mijn pad kwam, maar feit blijft dat als ik op de VU of het Erasmus rondloop, ik mij daar meteen thuis voel.”Voor farmaciestudent Mounia speelde afstand inderdaad een rol bij de keuze voor Utrecht, maar inmiddels voelt zij hier zich ook echt thuis binnen de faculteit. Mede door het diverse karakter van de studentenpopulatie. “Soms loop ik weleens op een andere faculteiten rond als ik bijvoorbeeld college heb bij Biologie; dan voelt de universiteit opeens toch wel heel wit. Dan heb ik het gevoel dat ik buiten de boot val, terwijl ik dat bij Farmacie helemaal niet heb.”Tweedejaars student farmacie Yvonne Mukamurenzi heeft dat gevoel veel minder: “Het is zeker opvallend dat er veel diversiteit is bij studenten Farmacie, maar het is niet iets waar ik mij echt mee bezighoud. Ik heb nog geen lessen gehad waarbij je echt merkt dat we verschillende achtergronden hebben.” Ouderejaars Mounia ziet daar wel voorbeelden van in de opleiding, hoewel beperkt. “Niet zo lang geleden hadden we toevallig een hoorcollege over ethiek. De casus was: wat zou je doen met een diabetes patiënt die mee wil doen aan de ramadan. Als je die casus aan een volledig witte groep had voorgelegd was er vast gezegd: ‘Een patiënt moet gewoon zijn medicijnen nemen’. Maar door de diversiteit van de studenten kun je een ander licht op zo’n onderwerp werpen. Dat is denk ik de meerwaarde van diversiteit in de collegezalen.”'Studiesucces van allochtone studenten in Utrecht was in de projectperiode als enige universiteit verbeterd'Marieke de Bakker, is afdelingshoofd Studentbegeleiding van de Universiteit Utrecht. Zij vertelt dat de Universiteit Utrecht  in de afgelopen jaren een aantal initiatieven heeft genomen om diversiteit onder studenten te bevorderen. "Zo hebben we het Programma Studentassistenten Onderzoek samen met een aantal andere Nederlandse universiteiten opgezet en uitgevoerd. Dit programma richtte zich op de doorstroming van allochtone studenten naar de promotieopleiding."In het kader van het G5-project zijn bij vier faculteiten projecten uitgevoerd die zich op facetten van diversiteit richtten, bijvoorbeeld op instroom en community-vorming, zegt ze. "Naast Geesteswetenschappen en Sociale wetenschappen waren de opleidingen Farmacie en Rechtsgeleerdheid hierbij actief betrokken. Uit een evaluatie door diversiteitscentrum ECHO van het landelijke G5-project bleek dat het studiesucces van allochtone studenten in Utrecht in de projectperiode als enige universiteit was verbeterd, waarschijnlijk door de invoering van generieke maatregelen in het kader van BaMa 3.0 zoals intensivering van matching en tutoraat."'De diversiteit van de instroom is nog altijd voor verbetering vatbaar'"De diversiteit van de instroom is ondanks deze projecten nog altijd voor verbetering vatbaar. Van de randstaduniversiteiten heeft de Universiteit Utrecht het kleinste aandeel studenten met een multiculturele achtergrond. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor het aantal vluchtelingstudenten of internationale studenten. Er wordt inmiddels door een groeiend aantal betrokkenen gewerkt aan een aanpak om die diversiteit te vergroten, onder andere in het kader van het Strategisch plan."De studentenorganisaties Insan en Üsküdar dragen bij aan een rijk en divers studentenleven, vandaar dat zij recent door de Universiteit Utrecht zijn erkend, ook als voldoen zij niet helemaal aan de criteria die aan studentenorganisaties gesteld worden in het gezamenlijke Beleidskader van de UU en HU voor studentenorganisaties. Beide organisaties zijn inmiddels vermeld op de website en zij mogen aanspraak maken op activiteitensubsidies, bestuursbeurzen voor projecten en vergader- en kantoorruimtes van de UU.Verder probeert de Universiteit Utrecht ook in voorzieningen rekening te houden met specifieke behoeftes van studenten, zoals het doen van tentamens in de Ramadan of de beschikbaarheid van stilteruimtes in gebouwen.DiversiteitsblogTe wit, te Nederlands, te westers, te mannelijk, te elitair, kortom: te ‘ons soort mensen’. Hoe kan de universiteit dat veranderen? Klik hier voor meer verhalen over internationalisering, emancipatie, inclusie en politieke correctheid.