UU-meteoroloog: 'Koude winters zijn niet uitgesloten’

In de VS is het ijzig koud, in Sotsji te warm en onze winter is extreem zacht. Zijn deze uitersten het gevolg van klimaatverandering? En is het een opmaat voor ons toekomstig klimaat? UU-meteoroloog Jan Lenaerts geeft zijn visie op deze actuele kwestie.

De afgelopen winter was de op een na zachtste sinds het begin van de metingen in ons land in 1706. Dat maakte het KNMI vorige week bekend. In De Bilt kwam de temperatuur gemiddeld over het etmaal de afgelopen maanden op geen enkele dag onder het vriespunt. “Halverwege de vorige eeuw zou dat vrijwel uitgesloten zijn geweest, maar door de opwarming van laatste decennia is de kans op een winter met zo weinig kou toegenomen”, schrijft het KNMI op haar website.
Wat is precies het verband tussen onze warme winter en klimaatverandering door het broeikaseffect? En is er een link met andere extreme weersomstandigheden in de wereld, zoals de kou in de Verenigde Staten?
Vorig jaar liepen we tot april in onze winterjas, nu springen de lammetjes al rond.  
"Het is inderdaad erg indrukwekkend, deze warme winter in noordwest Europa. Het is één van de warmste geweest in de afgelopen eeuwen. Het is zeer uitzonderlijk dat de temperatuur nauwelijks onder nul is geweest."
Is deze warme winter nu een voorbeeld van het veelgehoorde ‘extreme weer’, veroorzaakt door de opwarming van de aarde?
De media slaan ons constant met records om de oren: ‘de koudste winter’, ‘bizarre droogte’ of ‘ongekende regenval’. En daarbij wordt altijd het broeikaseffect van stal gehaald. Maar we hebben te maken met de gebruikelijke grillen van het weer. De sneeuwstormen in de Verenigde Staten deze winter zijn zeker niet de eerste, en ook niet de hevigste in de geschiedenis. Verspreid over de aarde is er altijd wel een extreem te vinden.
"Het frappante aan extreem weer is dat mensen het ook totaal anders kunnen ervaren dan de metingen laten zien. In de perceptie van veel mensen is de vorige winter van 2012-2013 een extreem koude winter geweest, maar de cijfers laten gewoon een gemiddelde winter zien. Deze zachte winter – die in feite veel uitzonderlijker is – valt mensen veel minder op.”
Toch lijkt het alsof we vaker met extreem weer te maken hebben.
"De uitersten van het klimaat lijken inderdaad te veranderen. In Europa zien we meer neerslag en warme dagen. En in Californië bijvoorbeeld, was het deze winter heel erg droog, er is haast geen druppel regen gevallen. Maar het is erg lastig om de exacte bijdrage van de klimaatsverandering hierin vast te stellen.
"Meteorologen hebben wel een sterk vermoeden dat extreme weersomstandigheden gelinkt zijn met de opwarming van de aarde, maar hoe dit verband precies werkt, weten we nog niet. Ook zijn we er nog niet achter wat de gevolgen van opwarming precies zijn. De effecten van het broeikaseffect kunnen alle kanten opslaan. Het kan inderdaad steeds warmer worden, waardoor de winters minder koud zijn, het meer regent in de zomer, en er meer extreme droogte voorkomt. Maar een koude winter is hiermee niet uitgesloten."
Is de extreme kou in de Verenigde Staten afgelopen winter hier een voorbeeld van?
"Ook daar verschillen de meningen over. In de Verenigde Staten zijn er meteorologen die in de extreem koude winter juist een bewijs zien dat ‘global warming’ flauwekul is. Een andere groep klimaatwetenschappers beweert het tegenovergestelde: de kou zou juist zijn veroorzaakt door de opwarming van de aarde. Door het snelle smelten van de ijskappen en de opwarming van de aarde zouden de straalstromen rondom de polen sterke meanders in noordelijke en zuidelijke richting laten zien. Dit zou kunnen leiden tot zowel extreme koude, als extreme warmte. Afgelopen week heeft een groep vooraanstaande klimaatwetenschappers hierop gereageerd met een opiniestuk in het wetenschappelijke tijdschrift Science. Zij halen die theorie weer onderuit, stellen dat ook in een warmer klimaat extreme winters kunnen voorkomen, en dat het geen logisch gevolg is van opwarming."
Over de effecten van klimaatverandering blijft het dus speculeren. Wat weten we wél?
"De opwarming van de aarde is een feit. We weten dat het Arctisch gebied de afgelopen vijftien jaar erg veranderd is, en dat het smelten van de poolkappen zorgt voor regionale versterking van de opwarming. Dit komt omdat er minder zonnestralen gereflecteerd kunnen worden. Dat is een onomkeerbaar proces. De ligging van hoge- en lagedrukgebieden verandert ook door klimaatverandering. Maar zoals gezegd zijn de exacte gevolgen voor het klimaat moeilijk te voorspellen."
Worden deze processen veroorzaakt door de mens?
"Het is zo goed als zeker dat het broeikaseffect grotendeels wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteit. Daar zijn meteorologen het unaniem over eens. We moeten er met zijn allen voor zorgen dat het energieverbruik en de CO2-uitstoot wordt teruggedrongen."
Heeft u enige idee hoe het weer in Nederland er over twintig jaar uit zal zien?
"Het is moeilijk om nu al conclusies te trekken over trends in het klimaat. We hebben nog te weinig data om een patroon te zien, daar moeten we nog minstens dertig jaar op wachten. Uit de weerstatistieken blijkt dat het Nederlandse klimaat  warmer en natter geworden. Die trend gaat hoogstwaarschijnlijk doorzetten. Maar dat betekent niet dat het voorkomen van een erg koude winter in de toekomst volledig kansloos is."

Extreem weer in de geschiedenis
Wat het klimaat betreft hebben mensen een erg kort geheugen, zegt UU-meteoroloog Aarnout van Delden. Een greep uit enkele extreme, en vergeten, weersomstandigheden uit de geschiedenis.
1940-1945 Extreem koude winters in Nederland
Het absolute kouderecord in Nederland is -27,4 graden gemeten op 27 januari 1942 in Winterswijk.
1990 Orkaan Daria
Met stip de hevigste storm in Nederland. Omgeblazen vrachtwagens, lantaarnpalen en bomen legden het openbare leven plat.
1996 Blizzard 96
IJzige kou en hevige sneeuwstromen teisterden de oostkust van de VS. In Boston bereikte de sneeuw op 10 januari 1996 een dikte van 81 centimeter.
2007 Storm Kyrill
Superstorm in West-Europa die zeker zestig mensen het leven kostte. In Duitsland werden windstoten gemeten van 200 kilometer per uur.
2008 Witte Pasen in Nederland
Op de ochtend van tweede Paasdag 24 maart lag er een laag sneeuw van 5 centimeter door het hele land.

 

Achtergrond
on 05/03/2014

In de VS is het ijzig koud, in Sotsji te warm en onze winter is extreem zacht. Zijn deze uitersten het gevolg van klimaatverandering? En is het een opmaat voor ons toekomstig klimaat? UU-meteoroloog Jan Lenaerts geeft zijn visie op deze actuele kwestie.

De afgelopen winter was de op een na zachtste sinds het begin van de metingen in ons land in 1706. Dat maakte het KNMI vorige week bekend. In De Bilt kwam de temperatuur gemiddeld over het etmaal de afgelopen maanden op geen enkele dag onder het vriespunt. “Halverwege de vorige eeuw zou dat vrijwel uitgesloten zijn geweest, maar door de opwarming van laatste decennia is de kans op een winter met zo weinig kou toegenomen”, schrijft het KNMI op haar website.

Wat is precies het verband tussen onze warme winter en klimaatverandering door het broeikaseffect? En is er een link met andere extreme weersomstandigheden in de wereld, zoals de kou in de Verenigde Staten?

Vorig jaar liepen we tot april in onze winterjas, nu springen de lammetjes al rond.  
"Het is inderdaad erg indrukwekkend, deze warme winter in noordwest Europa. Het is één van de warmste geweest in de afgelopen eeuwen. Het is zeer uitzonderlijk dat de temperatuur nauwelijks onder nul is geweest."

Is deze warme winter nu een voorbeeld van het veelgehoorde ‘extreme weer’, veroorzaakt door de opwarming van de aarde?
De media slaan ons constant met records om de oren: ‘de koudste winter’, ‘bizarre droogte’ of ‘ongekende regenval’. En daarbij wordt altijd het broeikaseffect van stal gehaald. Maar we hebben te maken met de gebruikelijke grillen van het weer. De sneeuwstormen in de Verenigde Staten deze winter zijn zeker niet de eerste, en ook niet de hevigste in de geschiedenis. Verspreid over de aarde is er altijd wel een extreem te vinden.

"Het frappante aan extreem weer is dat mensen het ook totaal anders kunnen ervaren dan de metingen laten zien. In de perceptie van veel mensen is de vorige winter van 2012-2013 een extreem koude winter geweest, maar de cijfers laten gewoon een gemiddelde winter zien. Deze zachte winter – die in feite veel uitzonderlijker is – valt mensen veel minder op.”

Toch lijkt het alsof we vaker met extreem weer te maken hebben.
"De uitersten van het klimaat lijken inderdaad te veranderen. In Europa zien we meer neerslag en warme dagen. En in Californië bijvoorbeeld, was het deze winter heel erg droog, er is haast geen druppel regen gevallen. Maar het is erg lastig om de exacte bijdrage van de klimaatsverandering hierin vast te stellen.

"Meteorologen hebben wel een sterk vermoeden dat extreme weersomstandigheden gelinkt zijn met de opwarming van de aarde, maar hoe dit verband precies werkt, weten we nog niet. Ook zijn we er nog niet achter wat de gevolgen van opwarming precies zijn. De effecten van het broeikaseffect kunnen alle kanten opslaan. Het kan inderdaad steeds warmer worden, waardoor de winters minder koud zijn, het meer regent in de zomer, en er meer extreme droogte voorkomt. Maar een koude winter is hiermee niet uitgesloten."

Is de extreme kou in de Verenigde Staten afgelopen winter hier een voorbeeld van?
"Ook daar verschillen de meningen over. In de Verenigde Staten zijn er meteorologen die in de extreem koude winter juist een bewijs zien dat ‘global warming’ flauwekul is. Een andere groep klimaatwetenschappers beweert het tegenovergestelde: de kou zou juist zijn veroorzaakt door de opwarming van de aarde. Door het snelle smelten van de ijskappen en de opwarming van de aarde zouden de straalstromen rondom de polen sterke meanders in noordelijke en zuidelijke richting laten zien. Dit zou kunnen leiden tot zowel extreme koude, als extreme warmte. Afgelopen week heeft een groep vooraanstaande klimaatwetenschappers hierop gereageerd met een opiniestuk in het wetenschappelijke tijdschrift Science. Zij halen die theorie weer onderuit, stellen dat ook in een warmer klimaat extreme winters kunnen voorkomen, en dat het geen logisch gevolg is van opwarming."

Over de effecten van klimaatverandering blijft het dus speculeren. Wat weten we wél?
"De opwarming van de aarde is een feit. We weten dat het Arctisch gebied de afgelopen vijftien jaar erg veranderd is, en dat het smelten van de poolkappen zorgt voor regionale versterking van de opwarming. Dit komt omdat er minder zonnestralen gereflecteerd kunnen worden. Dat is een onomkeerbaar proces. De ligging van hoge- en lagedrukgebieden verandert ook door klimaatverandering. Maar zoals gezegd zijn de exacte gevolgen voor het klimaat moeilijk te voorspellen."

Worden deze processen veroorzaakt door de mens?
"Het is zo goed als zeker dat het broeikaseffect grotendeels wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteit. Daar zijn meteorologen het unaniem over eens. We moeten er met zijn allen voor zorgen dat het energieverbruik en de CO2-uitstoot wordt teruggedrongen."

Heeft u enige idee hoe het weer in Nederland er over twintig jaar uit zal zien?
"Het is moeilijk om nu al conclusies te trekken over trends in het klimaat. We hebben nog te weinig data om een patroon te zien, daar moeten we nog minstens dertig jaar op wachten. Uit de weerstatistieken blijkt dat het Nederlandse klimaat  warmer en natter geworden. Die trend gaat hoogstwaarschijnlijk doorzetten. Maar dat betekent niet dat het voorkomen van een erg koude winter in de toekomst volledig kansloos is."

Extreem weer in de geschiedenis

Wat het klimaat betreft hebben mensen een erg kort geheugen, zegt UU-meteoroloog Aarnout van Delden. Een greep uit enkele extreme, en vergeten, weersomstandigheden uit de geschiedenis.

1940-1945 Extreem koude winters in Nederland
Het absolute kouderecord in Nederland is -27,4 graden gemeten op 27 januari 1942 in Winterswijk.

1990 Orkaan Daria
Met stip de hevigste storm in Nederland. Omgeblazen vrachtwagens, lantaarnpalen en bomen legden het openbare leven plat.

1996 Blizzard 96
IJzige kou en hevige sneeuwstromen teisterden de oostkust van de VS. In Boston bereikte de sneeuw op 10 januari 1996 een dikte van 81 centimeter.

2007 Storm Kyrill
Superstorm in West-Europa die zeker zestig mensen het leven kostte. In Duitsland werden windstoten gemeten van 200 kilometer per uur.

2008 Witte Pasen in Nederland
Op de ochtend van tweede Paasdag 24 maart lag er een laag sneeuw van 5 centimeter door het hele land.

 

Tags: Acties voor het klimaat

Advertentie