Journalisten in masters en bachelors

Er lijkt een wildgroei te zijn aan studies die wel erg veel op elkaar lijken. Zo kun je op zeker twaalf plekken in Nederland journalist worden. Op hbo- én universitair niveau. Wat is nu beter?   Het kiezen van een master is geen sinecure. Je hele werkzame toekomst kan daarvan afhangen. Maar hoe kies je? Kijk je naar je kansen op de arbeidsmarkt of volg je je enthousiasme? Samen met 17 andere hogeschool- en universiteitsbladen heeft DUB een masterspecial gemaakt. Wij publiceren vier dagen lang elke dag een ander verhaal en verzamelen die in de rechterbalk onder de kop Masterspecial. Op die manier hoef je niets te missen! Vandaag het laatste verhaal in de serie. Lees je de artikelen liever vanaf papier? Je kunt alles gemakkelijk uitprinten.  ‘Hoe val ik op tussen 440 andere sollicitanten?’ Het artikel met die kop in het aprilnummer van journalistenvakblad Villamedia was informatief  bedoeld. Maar tussen de regels door klonk paniek. Komen er niet veel te veel journalistiekopleidingen? In 1966 zou men bij die vraag vreemd hebben opgekeken. De oprichting van de Utrechtse School voor de Journalistiek (SvdJ) was een revolutionaire daad. De beroepsgroep zwoer nog in meerderheid bij de toen uit het leven gegrepen stelregel van journalist Arend Jan Heerma van Voss: de enige goede journalisten zijn gesjeesde studenten. Lange tijd bleef de SvdJ een roepende in de woestijn, maar inmiddels telt Nederland vergelijkbare hbo-opleidingen in Tilburg, Zwolle, Ede en media varianten in Amsterdam en bij hogeschool Inholland. Aan zes universiteiten worden ook al journalistieke masters gegeven en hun aantal blijft groeien.   Numerus fixus Directeur Wiel Schmetz van de Academie voor Journalistiek en Voorlichting in Tilburg bond dit voorjaar in Villamedia de kat de bel aan. Het loopt de spuigaten uit, was zijn reactie op het nieuws dat de Saxion Hogeschool Enschede ging starten met een hbo-bachelor Media, Informatie en Communicatie, waar ook journalisten zullen worden opgeleid. “De vier erkende SvdJ’s  hebben een numerus fixus om te voorkomen dat de markt overstroomd wordt. Hoe kan het dan dat een nieuwe opleiding die maatregel gewoon kan omzeilen?” Voorzitter Huub Elzerman van de Nederlandse Vereniging van Journalisten viel Schmetz bij. Hij riep de overheid op minder scheutig te zijn met het geven van groen licht aan nieuwe opleidingen. Wetenschappelijke inslag Toen het college van bestuur van de Radboud Universiteit Nijmegen hoogleraar Jo Bardoel vroeg om een verkenning uit te voeren naar de haalbaarheid van een master Journalistiek in Nijmegen, had hij aanvankelijk ook zijn bedenkingen. “Er zijn toch al genoeg opleidingen journalistiek? Maar aan de andere kant: dat geldt voor zo veel studies. Daar kwam bij dat het gros van de opleidingen, met name die in het hbo, in hoofdzaak gericht zijn op het aanleren van het ambacht. Wij mikken meer op wat in de Angelsaksische wereld journalism studies wordt genoemd, zeg maar de wetenschappelijke bestudering van de journalistiek. Het wordt hoog tijd dat dat vak ook in Nederland tot ontwikkeling komt.” Jo Bardoel ontkent niet dat sommige Nijmeegse afgestudeerden in de journalistiek terecht zullen komen. “Maar dat spoort volledig met mijn visie dat er, zeker bij de kwaliteitsmedia, dringend behoefte is aan journalisten met een universitaire achtergrond. Ik zeg dat al twintig jaar en de noodzaak wordt alleen maar groter. In de communicatie en in de voorlichting duiken steeds meer academici op. Om hen als journalist op niveau partij te kunnen bieden, is een hbo-opleiding die vooral is gericht op praktische vaardigheden, onvoldoende. Het is niet voor niets dat NRC en de Volkskrant, maar ook de NOS, het liefst academici in dienst nemen, zelfs al hebben ze geen journalistieke opleiding.” Praktijkstage Behalve in Nijmegen staat ook in de Rotterdamse master Media en Journalistiek de wetenschappelijke bestudering van de journalistiek centraal. Die twee opleidingen kennen dan ook geen praktijkstage. De éénjarige masters van Leiden en de Vrije Universiteit wel, zij combineren een wetenschappelijke inslag met praktijkgerichtheid. Amsterdam en Groningen afficheren zich uitgesproken als beroepsopleiding tot journalist. Beide masters duren anderhalf jaar, inclusief een praktijkstage van drie maanden. “Wij bieden studenten een klassieke opleiding tot journalist”, zegt Peter Vasterman van de Amsterdamse master Journalistiek en Media. “Van de zestig banen die minister Plasterk voor jonge journalisten beschikbaar heeft gesteld, zijn er dit voorjaar tien naar afgestudeerden van ons gegaan. Dat zegt, denk ik, voldoende.”   Wellicht dat in september 2012 nog een academische journalistiekmaster van start gaat. De Universiteit van Tilburg onderzoekt namelijk de haalbaarheid van een nieuwe master E-journalism. Binnen deze master zou een kleine, internationale groep studenten die het journalistieke ambacht al beheerst meer leren over 'nieuwerwetse' journalistieke technieken als data mining, sociale media en beeldbewerking. Het onderwijs wordt gekoppeld aan onderzoek. Oneigenlijke concurrentie Dat de universitaire opleidingen in een behoefte voorzien, blijkt uit het gemak waarmee afgestudeerden van deze beroepsgerichte masters aan de slag komen in journalistieke functies. Maar worden er in Nederland niet te veel journalisten opgeleid en zorgen de masters niet voor oneigenlijke concurrentie voor de scholen voor journalistiek? “Of wij hbo-afgestudeerden uit de markt concurreren? Nou nee, dat denk ik niet”, zegt opleidingscoördinator Bernadette Kester van de Rotterdamse master Media en Journalistiek. “Ik zie eerder een tweedeling ontstaan: de landelijke media gaan voor academici, terwijl afgestudeerden van de SvdJ’s vooral in de regio en bij de TV en de tijdschriften terecht komen.” De Nijmeegse Bardoel: “Maar dat is volgens mij geen probleem, want ik heb niet de indruk dat veel hbo-afgestudeerden een plaats bij een landelijk dagblad ambiëren, integendeel, ik hoor docenten in het hbo regelmatig klagen dat veel van hun studenten een voorkeur hebben voor televisie en dan het liefst voor programma’s als RTL Boulevard. Nou, daar zullen ze  weinig last hebben van masterstudenten.” Alle begrip  Opmerkelijk genoeg maakt ook directeur Schmetz van de Tilburgse SvdJ zich niet al te druk over concurrentie vanuit de universiteiten. “Onze afgestudeerden liggen nog steeds goed in de markt, zeker hier in de regio. Het is niet voor niets dat de Plasterkbanen hier in Brabant bijna allemaal naar oud-studenten van ons zijn gegaan. Maar ik zie ook wel dat het werkveld in toenemende mate behoefte krijgt aan universitair geschoolde journalisten. Daar heb ik ook alle begrip voor, want een pas afgestudeerde hbo’er heeft nu eenmaal niet de intellectuele bagage van een academicus. Zo lang de universitaire masters maar duidelijk zichtbaar maken wat zij te bieden hebben - en dat doen ze voor zover ik kan nagaan heel redelijk -  heb ik geen problemen met hun aanwezigheid.” En wat willen de media? Een journalist met een bachelor- of een mastertitel? Lees het hier.En wat vinden de ervaringsdeskundigen Joost en Sytse?Erik Hardeman, illustratie Merlijn DraismaOp donderdag 8 oktober is er aan de Universiteit Utrecht een masteravond waar vrijwel alle Utrechtse masteropleidingen informatie komen verstrekken.   Wo-masters: Journalistiek of Communicatie?‘Weg met de journalistieke masters’, schreef Maarten Keulemans, oud-redacteur van Folia en voormalig Volkskrantcolumnist in 2007. Het ging hem niet zozeer om de concurrentie, meer om de inhoud: “Het zijn stuk voor stuk verkapte voorlichterscursussen waar je onder het mom van journalistiek wordt opgeleid voor de communicatie.”De vertegenwoordigers van de zes universitaire masters met ‘journalistiek’ in de naam voelen zich nietaangesproken. “Wij zijn een sterk beroepsgerichte master en dus absoluut geen verkapte opleiding communicatie”, zegt Peter Vasterman van de Amsterdamse master Journalistiek en Media. “Communicatie? Sorry, maar daar hebben wij nooit bij gehoord”, reageert opleidingscoördinator Sanna Buurke van de Groningse master Journalistiek bijna verontwaardigd. “Wij verzorgen een deels theoretische, maar deels ook zeer praktische opleiding in de journalistiek, met zelfs een eigen mediaruimte, waar studenten leren omgaan met audiovisuele apparatuur. Het merendeel van onze afgestudeerden komt terecht in de kwaliteitsjournalistiek.”“Dat geldt ook voor veel van onze afgestudeerden”, vult Jaap de Jong van de Leidse master Journalistiek en Nieuwe Media aan. “Oké, sommigen krijgen een baan in de bedrijfsjournalistiek en in de communicatie. Nou en? Wat is er mis met communicatie? Dat is echt niet per se altijd de vijand van de journalistiek.”