'Er is ons een worst voorgehouden die niet bestaat'

In de eerste ronde van de zogeheten dieptestrategieverdeelde minister Hermans vorig jaar 245 miljoen gulden over zeslandelijke toponderzoekscombinaties, allemaal uit debèta-medische sfeer. Vorige week werd bekend dat de geplandetweede ronde is afgelast om plaats te maken voor eenvernieuwingsfonds. Hoewel hiermee tegemoet wordt gekomen aan dewens van de universiteiten, is niet iedereen gelukkig met hetverdwijnen van steun voor toponderzoek. En bovendien, wat moet ernu gebeuren met de alfa- en gammagroepen die in de eerste rondebuiten de boot vielen? Zes meningen van nauw betrokkenen.

Wim Hutter, directeur van onderzoeksorganisatie NWO: "Dit stukheeft een andere toon dan we van Ritzen gewend waren. Hermans kiestvoor een nieuwe verhouding met het veld. Met de details

van de onderzoekthema's wil hij zich niet bemoeien. Hij bepaaltalleen de hoofdlijnen, het veld wordt op zijn eigenverantwoordelijkheid aangesproken. Dat is een verademing.

"Dat de dieptestrategie niet doorgaat, vind ik jammer. Wehoopten in de tweede ronde nog belangrijke stimulansen te kunnengeven aan toponderzoek. Groepen die zichzelf kans gaventoponderzoeksgeld binnen te halen, zullen niet blij zijn met hetafblazen van de dieptestrategie. Maar ik denkt dat devernieuwingsimpuls ook een goed instrument zal blijken omprofilering aan te brengen."

Voor directeur prof.dr. Erik Reuland van de LandelijkeOnderzoekschool Taalwetenschappen (LOT), die in de eerste ronde netbuiten de prijzen viel, staat of valt een oordeel over hetalternatief van Hermans met de kans om de gezamenlijk ontwikkeldeplannen alsnog ten uitvoer te brengen. "Als dat kan en alsbovendien de dicrepantie tussen alfa/gamma en bèta verdwijnt,dan zou dat winst zijn. Want wat je verder ook van dedieptestrategie mag vinden, het is duidelijk dat de eerste rondeheeft geleid tot een onbalans. De toegenomen samenwerking tussen deverschillende groepen binnen LOT wordt overigens door allebetrokkenen als winst ervaren, maar dat is niet iets waar dedieptestrategie veel aan heeft bijgedragen. We waren zelf al eenheel eind op weg.

Ook prof. dr. Casper Erkelens van het Helmholtz Instituut greepsamen met zijn collega's van het Nijmegen Institute for CognitionandInformation (NICI) in de eerste ronde naast de erkenning: "Voormijn vakgebied heeft de dieptestrategie wel degelijk nut gehad. Wijwerken als fysici nauw samen met medici en sociaal-wetenschappersen het blijkt heel lastig om zulk multi-disciplinair onderzoekgenoeg power te geven. Niet voor niets werd cognitive science inons land tot voor kort niet als apart vakgebied gezien. Daar isdankzij de dieptestrategie verandering in gekomen.

Toch ben ik niet ongelukkig met het besluit van Hermans om eeneinde te maken aan die poppenkast van geforceerde samenwerking inbrede verbanden, waarvan de deelnemers ook nog op meer plaatsenzijn gevestigd. Het is veel doelmatiger om groepen in vrijheid telaten beslissen met wie ze samenwerken. Als de inhoudelijke bandgoed is, komt die samenwerking er echt wel."

Decaan prof.dr. Jules Peschar van de Groningse faculteit SocialeWetenschappen, onderschreef in het blad UK vorige week het pleidooivoor het rechttrekken van de scheve verhoudingen.

"In de eerste ronde van de dieptestrategie bleken het'toevallig' allemaal onderzoekscholen uit de bèta-medischehoek te zijn die het geld binnensleepten. Maar alle signalen wezenerop dat in de tweede ronde alfa- en gammaonderzoek gehonoreerd zouworden. Nu blijkt ons een eind worst voor te zijn gehouden dathelemaal niet bestaat. Dat halverwege het spel de regels veranderdworden, is onacceptabel. Het evenwicht tussen de disciplines moethersteld worden. Daarom zou bij de verdeling van het resterendegeld uit de dieptestrategie alleen alfa- en gamma-onderzoek aan bodmoeten komen."

Ook verder is Peschar niet gelukkig met de plannen van Hermans."Hij wil de tweede ronde van de dieptestrategie vervangen door eensoort vernieuwingsfonds, waarvan het geld volgens de thematischerichtlijnen van NWO verdeeld wordt. Straks moeten onzeonderzoeksvoorstellen gedraaid worden in de richting van thema'svan buitenaf. Ging het in de eerste ronde van de dieptestrategienog om de ontwikkeling van wetenschap op zich, met zo'n fonds gaathet om een genuanceerde vorm van opdrachtonderzoek.

Daar komt bij dat het oordeel in de dieptestrategie wasgebaseerd op past performance. Bij het vernieuwingsfonds gaat hetom veelbelovend onderzoek, waarbij iedereen een kans heeft. Datgroepen bij visitaties en bij vorige beoordelingen goed uit de buskwamen, heeft nu dus niets meer te betekenen. De hele ondernemingvan het stimuleren van toponderzoek is hiermee ontzettendverwaterd."

Ook directeur prof.dr. Peter van der Vliet van het Centre forBiomedical Genetics, die de komende vijf jaar uit de'diepte-pot'veertig miljoen gulden mag opmaken, vreest voor detoekomst van het toponderzoek. "In het CBG werken vijftien groepenuit vier universiteiten heel vruchtbaar samen. De dieptestrategieheeft voor ons dus wel degelijk meerwaarde gehad. We zijn nu eenhalf jaar bezig en er zijn al verschillende initiatieven ontwikkelddie er anders niet zouden zijn gekomen, zoals bijvoorbeeld eengezamenlijk Pionier-project.

Het geld hebben we dit eerste jaar vooral gebruikt voor deaanschaf van apparatuur. Wij hebben nu al voor ongeveer zes miljoengulden geïnvesteerd en ook dat was zonder de financiëleimpuls van de dieptestrategie onmogelijk geweest. Ik begrijp weldat de zaak voor alfa's en gamma's anders ligt dan voor ons, maarals minister Hermans zijn zin krijgt en we over de hele linieteruggaan naar programma's van twee à drie miljoen gulden, danraken wij op ons gebied onvermijdelijk achterop. In hetfundamentele bio-medisch onderzoek kun je zonder groteinvesteringen geen echte doorbraken meer verwachten.

Prof.dr. Arie de Ruijter is binnen het bestuur van de faculteitSociale Wetenschappen verantwoordelijk voor het onderzoeksbeleid:"Op zich spreekt de nieuwe koers van Hermans me aan. Dedieptestrategie was in de praktijk toch vooral een manier om geldover te hevelen van alfa/gamma- naar bèta-onderzoek. Dat wasin de eerste ronde zo en ik denk niet dat het in de tweede rondeanders was gegaan, alle mooie beloften ten spijt. De hele aanpakvan de dieptestrategie met zijn nadruk op bredesamenwerkingsverbanden was gericht op bèta-onderzoek. Aanzulke structuren hebben alfa's en gamma's niets. Daar is onsonderzoek te kleinschalig voor.

Dat de bèta's straks geen geld meer hebben voor dureapparatuur? Dan moeten ze maar een apparatuurfonds instellen.Trouwens, NWO heeft toch al jaren zo'n fonds? Daar zit heel watmeer geld in dan waarop wij aanspraak kunnen maken. Voor ons is hetvan groot belang dat wij onze databestanden goed kunnen beheren,maar daar is al jaren geen cent voor beschikbaar. Laat ministerHermans daar maar eens een fonds voor vormen. Dat zou ik nou eenseen zinvolle daad van wetenschapsbeleid vinden."

Erik Hardeman