Pop uit voormalig Joegoslavië zoekt zich moeizaam een weg naar de toekomst

Pop uit voormalig Joegoslavië zoekt zich moeizaam een wegnaar de toekomst

"This machine kills fascists!", kalkte folkzangerWoody Guthrie ooit op zijn gitaar. Met een vergelijkbare gedachtevoor ogen namen tijdens de burgeroorlog talloze 'Joegoslavische'jongeren een instrument ter hand. Laverend tussen conformisme enverzet zoekt de 'Ex-Yu-scene' zich een weg naar de toekomst. Hoedat klinkt is komende week te horen op het Utrechtse ForbiddenFruits of Civil Society Festival, met bands uit Bosnië,Servië, Kroatië en Slovenië.

"I was on the frontline yesterday. I saw my friend, he was shotin the head. It doesn't matter, life goes on." Zo zingt deBosnische grungeband D-Throne in het nummer 'Story from Sarajevo'.De track is terug te vinden op de met steun van de StichtingPopmuziek Nederland uitgebrachte CD 'Rock under the Siege'. Zoalsde titel doet vermoeden een tijdens de belegering van de Bosnischehoofdstad opgenomen tijdsdocument.

Wie nu in Sarajevo rondloopt moet constateren dat D-Throne'sbittere constatering is gestoeld op een vooruitziende blik.Weliswaar zijn de sporen van de oorlog nog onmiskenbaar aanwezig,maar de stad wekt desondanks de indruk zichzelf hernomen te hebben.Het leven gaat door. In het winkelhart gaat het gros van de winkelsop chique. Flanerende passanten tonen gretig hun merkbewustheid. Delangs de voormalige Snipers Alley verzamelde rolstoelers barenamper opzien met hun demonstratie voor een fatsoenlijkeoversteekplaats. En Radio Zid, tijdens de oorlog een baken vanjeugdig verzet tegen het oorlogsgeweld, blijkt zijn strijdbarehouding verruild te hebben voor reclame-jingles en gladdeplaten.

Student sociale wetenschappen Denis Cesic ziet met lede ogen hoede muziekcultuur langzaam door de economische rat race isingehaald. "Tijdens de oorlog deden we alles om een menswaardigbestaan te houden. Op die manier ontstonden er wel dertig, veertiggoeie bands in Sarajevo met om de dag optredens in kelders enappartementen door de hele stad. Nu zijn veel van die muzikantenweggetrokken of ze zijn te druk met geld verdienen om nog iets metmuziek te doen."

Dat lijkt ook voor het Bosnische poppubliek te gelden. Veel meerdan drie dozijn toeschouwers komen er in elk geval niet af op hetoptreden dat de Utrechtse punkformatie Misselijk in Sarajevo geeft.En dat terwijl Club Kuk, gehuisvest in de kelder van demedicijnenfaculteit van de universiteit, tijdens de oorlog toch eenvrijplaats was voor de plaatselijkepopcultuur.

Nu, net na de oorlog, leidt de popmuziek een kwijnend bestaan.Geld voor een programmering die verder reikt dan eigen stad ofstreek is er nauwelijks, terwijl essentiële zaken alsversterkers of een eenvoudig PA vaak niet dan met buitenlandsesteun kunnen worden aangeschaft.

Eén van de organisaties die zich sterk maakt voorverbetering van de muzikale infrastructuur is de Nederlandsestichting Construction Reintegration And Social Help (CRASH).

Drie jaar geleden verruilde de Utrechter Arno van der Pas eenKroatisch vluchtelingenkamp voor de midden-Bosnische moslimstadBugojno. Met popmuziek als bindmiddel tracht Van der Pas sindsdienjongeren uit voormalig Joegoslavië dichter bij elkaar tebrengen.

Een mijlpaal bereikte CRASH deze zomer. Onder het motto 'Ex YuRocks!' wist de stichting voor het eerst sinds de burgeroorlogbands uit alle voormalige deelrepubieken van Joegoslavie op eenfestival bijeen te brengen. Het werd een happening voor en door'Joegoslavische' jongeren.

Embargo

"De oorlog is een keus van de Servische regering geweest",oordeelt drummer Milos van de Servische punkformatie Sixpackonomwonden. "Wij hebben er nooit voor gekozen."

"Onze boodschap aan jongeren is dan ook: 'denk zelf na en ganiet als je ouders zitten grienen over gedane zaken'", valt zangerMickey bij. En passant betitelt hij zijn president als 'een tweedeCeausescu die achter de tralies hoort'.

Deze dissidente kijk vrijwaart de Servische deelnemers aan'Ex-Yu Rocks!' niet van de gevolgen van het internationale,economische embargo. Milos, naast muzikant redacteur bij eenTV-station, wacht al een half jaar op zijn loon. "Je moet het maarzien te rooien, maar het is ontzettend moeilijk positief teblijven." Die bedenking geldt ook Sixpacks muzikale inspanningen."Clubs om op te treden zijn er nauwelijks, betaalbare studio's alevenmin."

Dan is een optreden op een festival als 'Ex Yu Rocks!' eenbuitenkans, al loopt de plankenkoorts flink op bij het idee diep inmoslim-territorium te spelen. "Natuurlijk zijn we gespannen",bekent Milos. "De oorlog is in feite nog maar net afgelopen. Alleemoties kunnen zo weer oplaaien." Een angst die wordt gedeeld doorde autoriteiten in Bugojno. "Toen ze doorkregen dat er ookServische bands zouden komen, probeerden ze het festival alsnog tetorpederen door teksten van alle deelnemende bands te eisen",vertelt Van der Pas. Voor een Nederlandse festivalpromotor eenbizar probleem, voor Van der Pas een oneffenheidje waar hij er welmeer van moet wegstrijken. Wat te doen bijvoorbeeld als een artiestz'n contract niet nakomt omdatplots een halfverwerkte shellshockopspeelt? En hoe betaal je muzikanten als je munteenheid buitenBosnië geen lor waard is?

Over één ding hoeft CRASH zich tijdens 'Ex Yu Rocks!'in elk geval geen zorgen te maken: de security. Behalve de in grotegetale opgetrommelde plaatselijke politie, houdt ook deinternationale gemeenschap een oogje in het zeil, al is het nietvan harte. De Britse SFOR-soldate Linda was liever naar eenoptreden van Tina Turner of Rod Stewart gegaan, maar de reden voorhaar stuurse blik is een andere. "We zijn hier niet populair", weetze. Andersom lopen de vredesbewaarders ook niet over van sympathievoor de Bosnische bevolking. "De mensen hier willen alles op eenpresenteerblaadje", klaagt collega Claudia. "Ze vinden dat wij hunwegen, scholen en huizen moeten opknappen, maar dat is niet onzetaak. Wij moeten ingrijpen als er wat misgaat tussen deverschillende partijen."

Misgaan doet er niet veel op 'Ex Yu Rocks!'. Ook niet alsSixpack het podium betreedt. De band krijgt zelfs een open doekjevan de vijftienhonderd bezoekers voor de punkuitvoering van eenpartizanenliedje. "We zijn nog steeds één volk", roeptMickey het onvermoeibaar pogo-ende publiek toe. "Alleen onzeaccenten verschillen." Onbedoeld klinken in zijn commentaartekstflarden door uit het officieuze volkslied van jongBosnië: "We're one, but we're not the same."" Of is het degeest van Tito die zich hier manifesteert? Die wist tenslotte alsgeen ander de verschillende Joegoslavische nationaliteiten bijelkaar te houden. Misschien dat die geest in combinatie metpopmuziek een patent middel kan zijn tegen de vormen vannationalisme die voormalig Joegoslavië hebbenversplinterd.

Philip van de Poel

Ex Yu in Utrecht: Forbidden Fruits of CivilSociety, 4 t/m 11 september. Locaties: Sophies Palace, Zaal Moira,Tivoli en het SJU Jazzpodium.

Daarnaast toert Sixpack samen met de Bosnischeband Granf van 5 t/m 19 september door Nederland. Optredens inondermeer Confetti, Maarssen (5-9), Tivoli, Utrecht (7-9),Utrechtse Uitmarkt Winston (15-9) en Amsterdam (16-9).