Universiteiten moeten het beleggen nog leren

"De mannen van de grote banken lachen zich een kriek om onzerendementen", zegt Willem Mattens, controller van de Universiteitvan Amsterdam. Zijn universiteit heeft vijftig miljoen guldenbelegd. Maar om risico's te mijden, houdt zij zich verre van deaandelenmarkt. Het geld zit in obligaties, waardepapieren met eenvaste rente. Riskant is dat niet, maar echt winstgevend evenmin.Want een netto rendement van 2,75 procent roept bij de bankenslechts de lachlust op, weet Mattens.

De Universiteit van Amsterdam is geen uitzondering. Bijna alleuniversiteiten beleggen geld. Alleen Maastricht, Wageningen en deErasmus Universiteit hebben dat (nog) niet gedaan. De tien anderenhebben samen 520 miljoen gulden aan effecten. Het leeuwendeeldaarvan hebben ze in obligaties gestoken. Niet meer dan 55 miljoenzit in aandelen.

Nieuw is het niet dat universiteiten zich met beleggen bezighouden. Maar het belang ervan groeit. Veel universiteiten voorziendat zij binnen afzienbare tijd forse bedragen moeten investeren,vooral in gebouwen. Om dat te kunnen betalen, zijn ze nu aan hetsparen. In de tussentijd kunnen ze dat spaargeld op de bank zetten,zodat ze er een paar procent rente van trekken.

De meeste universiteiten halen echter liever nog wat extramiljoenen binnen door hun geld te beleggen. Dat kan in obligaties -tegen een vaste rente, vrijwel zonder risico. Het kan ook inaandelen. Als dat goed gaat, levert dit al gauw een paar miljoengulden extra op. Daar staat tegenover dat de risico's ook groterzijn.

Beleggen door universiteiten is niet onomstreden. Het gaattenslotte om belastinggeld, merkte de Algemene Rekenkamer een halfjaar geleden op. Tot verbazing van de Rekenkamer zijn beleggingenmet belastinggeld (door universiteiten, maar ook door musea enziekenfondsen en dergelijke) nauwelijks aan regels gebonden. Datmoet veranderen, zo luidde haar advies.

Minister Zalm broedt nog op wetgeving die recht doet aan ditadvies. Maar de kans dat de universiteiten aan banden gelegdworden, is niet groot, want onderwijsminister Hermans voelt nietsvoor extra regels. De universiteiten zijn al verplicht eenzogeheten 'treasury'-statuut op te stellen, waarin vastligt dat zijrisicomijdend beleggen. Hoe ze dat doen, mogen ze van Hermans zelfuitzoeken. Het lijkt erop dat de minister daarin gesteund wordtdoor het kabinet.

Toch weten de universiteiten dat elke blunder op financieelgebied hen zwaar aangerekend zal worden. "Iedereen is zich eenhoedje geschrokken van de Ceteco-affaire, waarin de provincieZuid-Holland miljoenen verspeelde door riskante leningen", zegtMattens van de Universiteit van Amsterdam. "De hele discussie lijktdaardoor tot stilstand te zijn gekomen."

Desondanks springen steeds meer universiteiten in het diepe. DeUniversiteit Twente bijvoorbeeld steekt nu zes procent van het gelddat ze kan wegzetten in aandelen en wil dat percentage opvoeren totvijftien. De Vrije Universiteit heeft begin dit jaar tachtigmiljoen gulden ondergebracht bij vermogensbeheerders, en ookdaarvan wordt een deel in aandelen gestoken.

"Het zou dom zijn om te zeggen dat er geen risico's aan zitten",zegt Rien Wijnhoven, directeur economische en administratieve zakenvan de Katholieke Universiteit Brabant. "Toch doen we het, omdat inde opzet die we gekozen hebben die risico's zeer beperkt zijn. Alsje weet dat je zo meer rendement kunt genereren, dan moet je dat opz'n minst overwegen. Wij zijn voortdurend op zoek naarmogelijkheden om meer eigen middelen te genereren. Dit is daar nvan."

De KUB is inmiddels ruim een jaar actief in de aandelenhandel ensteekt er op termijn ongeveer twaalf miljoen in. Dat moet over eenjaar of zeven een rendement van zo'n zeven procent opleveren. "Wegaan niet hijgend achter onszelf aanlopen", zegt Wijnhoven. "Snellebeursjongens zijn we niet en willen we ook niet worden."

Ook de Erasmus Universiteit gaat de sprong wagen. In hetverleden had ze al geld in obligaties zitten, de komende jaren gaatze voor het eerst ook aandelen aanschaffen. Door nu een deel vanhaar overschotten in grote Europese fondsen te steken, wil ze na2010 nieuwe gebouwen kunnen neerzetten. "Op zo'n lange termijnbrengen aandelen gewoon meer op", zegt directeur C. Gerritsen vande Rotterdamse afdeling financin. "Uiteraard gaat de discussie overbeleggen met belastinggeld niet langs ons heen. Maar bedenk wel:niet meer dan zestig of zeventig procent van ons geld komt van deoverheid. De rest halen we zelf binnen."

Verreweg de meeste ervaring op de aandelenmarkt heeft echter deKatholieke Universiteit Nijmegen. Die heeft zo'n 35 miljoen guldenin aandelen zitten, ruimschoots meer dan alle anderen bij elkaar.Dat lijkt wilder dan het is, zegt Frank Willemsen, de hoogstefinancile man in Nijmegen. "We beleggen heel voorzichtig, in zeergerenommeerde fondsen. Zo halen we meer rendement op een veiligemanier." Vele miljoenen leveren de Nijmeegse aandelen overigensniet op. Het rendement ervan ligt niet meer dan 'een aantalprocenten' hoger dan dat van obligaties, zegt Willemsen. "Toch ishet zonde om dat te laten liggen. Dan kan je je geld ook wel in eenoude sok stoppen."

De oude sok is ook in Utrecht al lang geleden weggegooid. MaarWim Kardux beklemtoont namens het college van bestuur dat Utrechtgeen plannen heeft om het Nijmeegse voorbeeld te volgen. "Wijzitten in Utrecht op de conservatieve lijn", zegt hij ronduit. "Deenige frivoliteit die wij ons veroorloven, is dat wij ons geld nietalleen in staatsobligaties investeren, maar ook in obligaties vansolide bedrijven zoals banken. We hebben nu net een rapport van deABN-Amro bank ontvangen met de suggestie om iets meer risico in onsbeleggingsbeleid te introduceren. Maar als we daar al toe zoudenbesluiten, zal dat uiterst voorzichtig gebeuren. Voorop blijftstaan dat we praten over gemeenschapsgeld en dat we daar in Utrechtgeen enkel risico mee willen lopen."

HOP, HO / EH

Bedrag aan effecten per universiteit

(Per 31 december 1999, in miljoenen guldens)

UU..................117,5waarvan in aandelen: 0

UL.....................30,4......................................8,9

RUG...............89,5......................................0

UvA..................49,6......................................0

VU.....................24,1.....................................0

KUN................140,8...................................35,3

KUB..................10,9.....................................2,0

EUR....................0.........................................0

UM......................0.........................................0

TUD....................1,0......................................0,8

TUE..................29,1......................................0

UT.....................30,5......................................8,0

WU......................0.........................................0

Bron: Jaarrekeningen 1999