De universiteit als koekjesfabriek

Geachte mevrouw Oudeman, Beste Marjan,

U bent een ‘topvrouw uit het internationale bedrijfsleven’ en de nieuwe collegevoorzitster van de Universiteit Utrecht. Geprezen door de Wall Street Journal en een van de meest invloedrijke vrouwen die Nederland kent.

Wie zijn wij, de studenten? U zei in het programma Buitenhof: “Niet zozeer de plaats waar ik werk is het belangrijkste, maar wat ik er kan realiseren. Het zou net zo goed een multinational op het gebied van koekjes bakken kunnen zijn”. Wij zijn de koekjes die hier van de lopende band rollen.

We weten zelf ook dat een Universiteit inmiddels, net als een koekjesfabriek, in een markt opereert. U beseft dat op de markt de klant koning is en dat het bedrijfsleven een belangrijke klant is geworden van de Universiteit. Niet alleen het wetenschappelijk onderzoek aan de Universiteit, maar ook studenten zélf worden daarom steeds beter afgestemd op de wensen van het bedrijfsleven. Azië bijvoorbeeld. “Het bedrijfsleven vindt het belangrijk dat studenten een besef hebben van wat daar gebeurt”, zei u over een Aziatische summerschool voor Nederlandse studenten die u vorig jaar organiseerde als AkzoNobel-bestuurslid.

U beseft ongetwijfeld ook dat veel studenten anders denken over het doel van een Universiteit. De Universiteit wordt wel eens gezien als een plek voor zelfontplooiing, intellectuele verlichting en kritische reflectie. Een plek waar in academische vrijheid gereflecteerd kan worden op, bijvoorbeeld, ons neoliberale tijdperk waarin steeds meer crises ontstaan - ecologisch, klimatologisch en economisch - waar overigens het bedrijfsleven zélf vaak een grote rol in speelt. Het idee dat de Universiteit een leerfabriek is, vermarkt en gericht op de wensen van het bedrijfsleven, is niet en zal gelukkig nooit volledig omarmd worden door alle studenten.

Verschillende ideeën kunnen soms botsen, wat u vermoedelijk ook is verteld door uw voorganger Yvonne van Rooy wiens kantoor ooit drie dagen werd bezet door studenten die vonden dat er medezeggenschap ontbrak. We verwachten daarom niet anders dan dat u een goede chain of command in stand zal houden om politieke schermutselingen te voorkomen. Zonder een goede chain of command worden studenten en docenten al snel onbestuurbaar. Dat weten ze op de VU inmiddels ook.

In een door u gecoördineerd rapport over het MBO stond te lezen dat er behoefte bestaat aan “bestuurders die inspireren” en “idealiter staan naast deze bestuurders in de middenlaag goede managers die een kritische dialoog voeren met de bestuurders, die zorgen dat docenten scherp blijven en zich ontwikkelen.” Oftewel, het laatste woord ligt bij de bestuurders, gesteund door een middenlaag managers, die docenten aansturen. Onder studenten kunnen wel “tevredenheidsonderzoeken” worden gedaan.

We zijn erg benieuwd welke hervormingen er komen onder uw gezag. De twee ton salaris die u ontvangt in uw nieuwe functie - toegegeven, binnen de balkenendenorm - zal u ongetwijfeld inspireren tot nieuwe ideeën. Automatisch afstuderen is al ingevoerd. Automatische uitschrijving bij te weinig studiepunten? Of een automatische stage, waarbij de stageplek gekozen wordt door de “middenlaag van goede managers” (maar natuurlijk “in kritische dialoog met bestuurders”)?

We zijn vooral erg benieuwd of en zo ja wat voor opstand er zal plaatsvinden onder studenten. Studenten die beseffen dat ze zich met stijgende studiekosten en een dalende studiefinanciering steeds meer in de schulden steken in ruil voor een onzekere toekomst. Studenten die beseffen dat ze recht hebben op gratis hoger onderwijs in academische vrijheid, in plaats van dure 3- of 4-jarige sollicitatiegesprekken die leiden tot onbetaalde stages en losse contracten. Studenten die beseffen dat de Universiteit, in het belang van hunzelf en de maatschappij om hun heen, vooral bestuurd zou moeten worden door studenten en docenten, in plaats van bestuurders en managementlagen. Studenten die borden omhoog zullen houden met “Weg met het bestuur! Het is 2013”.