Academie moet kleur bekennen in vluchtelingendebat

Actiegroep De Nieuwe Universiteit Utrecht wil dat de wetenschapper zich laat gelden in het vluchtelingendebat en stelling neemt tegen bewegingen die een gedachtegoed van onwetendheid en uitsluiting verspreiden.

Moet de universiteit zich ver weg houden van het rumoer op straat? De studentprotesten van de laatste jaren gingen vooral over de universiteit en haar eigen toekomst. Maar nu domineert het landelijk politieke debat de samenleving zo dat de onenigheid heel dicht bij de eigen poorten komt. Kan men blijven zwijgen of behoort de universiteit - de academici en de studenten - een kant te kiezen in het politieke conflict? De “ideale” universiteit zou niet moeten oordelen op basis van afkomst, maar op kennis en nieuwsgierigheid, het openstaan voor het argument van de ander.

Het vluchtelingendebat lijkt Nederland te verscheuren. Daarbij zijn bewegingen, zoals bijvoorbeeld de Pegida-demonstranten die zich 11 oktober op het Vredenburg verzamelden, heel uitgesproken in hun afkeer van de komst van vluchtelingen. 

De beweging is vrij in het uiten van hun mening, maar de universiteit heeft naar ons idee de verantwoordelijkheid zich te distantiëren van protest tegen een open en vrije gemeenschap. Leuzen als “Eigen volk eerst” en dat vluchtelingen terroristen zouden zijn of dat ze de banen van de Nederlanders zouden inpikken, zijn argumenten die meer gebaseerd zijn op onderbuikgevoelens dan op feiten en de werkelijkheid. De universiteit moet volgens ons zorgen voor verheldering en mogelijke geruststelling.

Helaas lijkt er een stille afkeer te zijn van de academicus die zich te veel in de politiek en de actualiteit mengt. Waarom bestaat deze aversie tegen de politiek gekleurde wetenschapper? Wellicht heeft dit te maken met de heilige graal van de “objectiviteit” die in onderzoek en onderwijs verheven staat boven vooringenomen ideeën. Maar betekent dat dat wetenschappers zich moeten onthouden van een moreel of politiek oordeel?

Vanuit het streven naar objectiviteit wil men beide partijen evenveel aan het woord laten. Dat klinkt aantrekkelijk, om zo vooroordelen te voorkomen. Maar het is een simpele formule die voorbij gaat aan het complexe maatschappelijke probleem. Wanneer in een rechtszaak feiten en meningen van beide zijdes voorgedragen worden, eindigt het niet in uitbundig begrip voor beide partijen, maar in  een uitspraak over wat geoorloofd is in een samenleving.

Binnen de academische wereld hoor je vaak over het maatschappelijk belang van de universiteit, haar rol in de samenleving, en het gehamer op “het valoriseren” van onderzoek en onderwijs. Maar waarom is er dan die terughoudendheid als er daadwerkelijk bruggen te slaan zijn en de universiteit zich plaatst in het maatschappelijk?

Enkele weken geleden hield Erik Stam in DUB een kort betoog over het vervangen van de term “valorisatie” met “impact” in het waarderen van onderzoek. Hij schrijft: “Topwetenschap laat zich inspireren door problemen in de praktijk, en topwetenschappers hebben graag impact op die praktijk”.

Wat is dichter bij de praktijk en de dagelijkse ontwikkelingen in de samenleving dan de fusillade van beelden en verhalen van vluchtelingen in het nieuws en het onbegrip en de haat die dat bij sommige mensen oproept?

In zijn opiniestuk pleit Harm de Jong voor een universiteitsbreed debat om tot oplossingen te komen over hoe de samenleving vluchtelingen het best op kan vangen en kan laten integreren. Deze vraagstukken mag je als universiteit niet uit de weg gaan. Verlaat “de bankjes van de Domkerk” en laat uw stem overal horen.

De UU is beschamend afwezig als het gaat om toenadering tot vluchtelingen. Als het management en de bestuurders geen nut zien in het bijstaan van deze nieuwe groep burgers, dan is het des te belangrijker dat de academische gemeenschap van deze stad zorgt dat dit gebeurt.

Niet alleen door praktische hulp, maar soms ook symbolisch, zoals op een dag waar een extreemrechtse beweging haar vrijheid van meningsuiting gebruikt om mensen uit te sluiten op basis van achtergrond en cultuur. Door hier solidair te staan tegen zulke ideeën kan de Utrechtse student haar universiteit misschien weer wakker schudden.