Kiezen voor persoonlijk onderwijs

Beste minister,

Het Nederlandse hoger onderwijs wordt wel eens omschreven als een hoogvlakte: over de gehele linie van goede kwaliteit, maar nergens echte uitschieters. Dat komt misschien wel door wat mij de afgelopen jaren is opgevallen als de ‘ik-wil-alles-mentaliteit’. We willen als Nederland én toegankelijk hoger onderwijs, én betaalbaar onderwijs,  én onderwijs van de beste kwaliteit waarin studenten worden uitgedaagd, én het beste wetenschappelijke onderzoek en ga zo maar door. Iedereen snapt dat dit niet allemaal kan: we willen te veel tegelijk. In die verscheidenheid aan wensenlijstjes schuilt bovendien versnippering, en beleid dat daardoor inboet aan slagkracht. Mijn eerste advies is daarom: maak keuzes. Verlies u niet in de ‘ik-wil-alles-mentaliteit’ en investeer met uw schaarse middelen en beleid gericht.  Voor het universitaire onderwijs zijn twee thema’s belangrijk: breng onderwijs en onderzoek in balans, en investeer in (digitaal) onderwijs op maat.

Doorbreek de ongelijkheid tussen onderwijs en onderzoek
De grootste ongelijkheid in het hoger onderwijs is misschien wel die tussen onderwijs en onderzoek binnen universiteiten. Het blijft verbazingwekkend hoezeer onderzoek (nog steeds) prevaleert boven onderwijs. Dat zien we bijvoorbeeld in de manier waarop universiteiten de nieuwe generatie academici voorbereidt op het geven van onderwijs. De onderzoekskant wordt gedekt door een promotietraject, maar voor het onderwijs is een korte voorbereidende cursus al bijzonder. Wat verwachten we van die onderzoekers als bij de start van hun carrière de nadruk al zo op onderzoek ligt?

Er gebeurt, bijvoorbeeld bij de UU, gelukkig al het een en ander. Helaas blijft het grotendeels symptoombestrijding, zolang de kern van het probleem niet wordt verholpen. Zowel aan de basis van de universitaire carrière als bij de huidige onderzoekers moet onderwijs echt een rol van betekenis gaan spelen. Daarvoor is – vrees ik –  overheidsingrijpen helaas nodig en daarom ligt hier een belangrijke rol voor u. De universitaire organisatiecultuur houdt een systeem in stand dat status geeft aan onderzoek en waarin onderzoek de drijfveer is van academici. Dat verandert niet vanzelf. Hoe moet u dat veranderen? Wat ideeën: koppel onderwijsprestaties aan onderzoeksmiddelen, maak een evidence-based onderwijsbevoegdheid  onderdeel van het promotietraject en stimuleer tenslotte de initiatieven die onderwijs centraal stellen en die er nu al zijn op universiteiten.

Personaliseer, flexibiliseer en digitaliseer het onderwijs  
‘You can’t just do the same thing for everyone’, zo vatte een de sprekers de gedachte achter onderwijs op maat treffend samen. Zet niet het curriculum centraal, maar de student en zijn of haar eigen niveau en voorkeuren. Het ‘systeem’ voegt zich dus iets meer naar de student, in plaats van andersom. Dat is een notendop onderwijs op maat. En dat kan via gepersonaliseerd en flexibel onderwijs, waar digitale innovaties de mogelijkheden voor bieden. Natuurlijk niet bij al het onderwijs, en ook niet in plaats van ‘fysiek’ onderwijs, maar als aanvulling daar op. 

Voor SURF mocht ik een studiereis helpen organiseren voor bestuurders van hogescholen en universiteiten met als thema onderwijs op maat. We bezochten in Boston de bekende topinstituten zoals Harvard en MIT, maar ook ‘gewone’ universiteiten zoals Boston University en University of Maryland. Door wat ik daar heb gezien, ben ik overtuigd geraakt van de vele kansen die onderwijs op maat biedt. Zoals de opkomst van (mobiele) technologie de manier waarop we werken en leven ingrijpend heeft veranderd, zo zal ook het hoger onderwijs ingrijpend worden veranderd door nieuwe technologie. De technische mogelijkheden voor gepersonaliseerd onderwijs groeien razendsnel, en zullen de toekomst van het hoger onderwijs hoe dan ook beïnvloeden. Waarom? Simpel: het onderwijs zal er beter van worden. Onderwijs op maat sluit namelijk niet alleen aan op de levenswijze van de moderne student, maar heeft ook de potentie om de wetenschappelijke kennis over effectief leren te vertalen in de manier waarop het onderwijs wordt georganiseerd. ‘Evidence-based’ onderwijsverbetering dus. Denk hierbij aan: effectievere manieren van kennisoverdracht (dan bijvoorbeeld een hoorcollege) door onderwijsvormen die interactiever en activerender zijn. Of feedbacksystemen (bijvoorbeeld blended of online) waar studenten meer van leren en die ervoor zorgen dat zij moeilijke onderwerpen sneller en beter begrijpen.

Nogmaals: dit zijn niet zo maar wat hippe trends, het gaat over innovaties die het onderwijs echt beter kunnen maken. Kijk eens bij MIT, die onderzoek doet naar ‘the understanding of learning’ en die kennis gebruikt om leren effectiever te laten zijn ( zie video). 

Lees voor meer uitleg en voorbeelden het verslag van de studiereis: de Personalised Times)

Ik zou u als nieuwe minister willen uitdagen om de benodigde infrastructuur en investeringen voor het universitaire onderwijs van de 21e eeuw mogelijk te maken. Nederland heeft door onze goede faciliteiten en ICT-infrastructuur bovendien de kans om een gidsland te zijn. Bij het ministerie van Onderwijs hangen van elk van uw voorgangers portretten, met daaronder een kort tekstje over hun ambtstermijn. De vraag is: wat komt er bij uw portret te staan? De tekst ‘Heeft de wereld laten zien hoe digitale innovaties het universitaire onderwijs verbeteren’ zou in elk geval niet misstaan.

Vriendelijke groet,

Tycho Wassenaar