‘Wat als ik ook last heb van de pil?’

De laatste tijd verschijnen er meer en meer berichten over het dalende vertrouwen in hormonale anticonceptie. Vooral bij de pil lijken jongeren hun vraagtekens te zetten. Toen de pil in 1962 op de markt kwam, was het al snel het boegbeeld van lichamelijke autonomie. De afgelopen decennia is het ongenoegen jegens het middel om zwangerschap te voorkomen, toegenomen. Artsen zagen het aantal abortussen in 2022 naar grote hoogte stijgen en zij verbinden deze ontwikkeling met de opkomst van “hormonenfobie’’, zeggen ze in een artikel van de NOS. 

Grafiek ‘Aantal zwangerschapsafbrekingen 1985-2022.’ Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Rapportage Wet afbreking zwangerschap (Wafz) [https://www.igj.nl/over-ons/igj-in-cijfers/cijfers-zwangerschapsafbreking] 

Hoewel hormonale anticonceptie een betrouwbare manier is om zwangerschap te voorkomen, groeit de angst en de twijfel onder gebruikers, zo valt in verschillende media te lezen. Veel jongeren kiezen ervoor om af te stappen van de pil vanwege de mogelijke bijwerkingen. Online delen influencers op TikTok hun negatieve ervaringen met hormonale anticonceptie. Hierbij verdraaien ze ook feiten rondom bijwerkingen of delen zelfs onwaarheden, waarschuwde het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) onlangs. 

Mist
Michelle en Machteld zijn twee UU-studenten die twijfelen over het slikken van de pil. Allebei begonnen ze op jonge leeftijd met het middel om de hevigheid van hun menstruaties te verminderen. “Ik begon met de pil toen ik 14 jaar was”, vertelt Michelle. “En ik heb er in totaal vier en een half jaar aan gezeten.” Na enige tijd begon het ook te dienen als anticonceptie. Machteld hoorde na zes jaar pilgebruik dat een vriendin depressieve gevoelens ervaarde van de pil, en vroeg zich af: “Wat als ik ook last heb van de pil, maar het niet merk?” Op dat moment in haar leven zat ze niet zo lekker in haar vel. Bovendien vond ze het door haar onregelmatig dagritme moeilijk om de pil elke dag op tijd te slikken. Ze besloot om van de pil af te gaan om haar theorie te testen. Ze voelde geen fysieke of psychische verschillen dan toen ze de pil wel slikte. “Het ging beter met me toen het in mijn persoonlijke leven ook beter ging.”

Michelle was op een gegeven moment op zoek naar de oorzaak van klachten als vermoeidheid, een opgeblazen gevoel, stress en depressieve klachten. Deze ontwikkelden zich naarmate de tijd verstreek. “Ik kwam met mijn klachten bij de dokter maar hij heeft nooit gezegd dat het misschien ook aan de pil kan liggen.” Toen ze op Tiktok hoorde dat deze klachten door hormonale anticonceptie konden komen, besloot ze om te stoppen met de pil. “Het was een last resort. Maar toen ik er vanaf was, merkte ik pas hoe intens de pil me veranderd had. Ik was ineens een compleet ander persoon. Alsof een soort mist uit mijn hoofd wegtrok. Eerst kon ik nogal afwezig zijn – dat ging ook hand in hand met afgevlakte emoties. Het voelde alsof ik weer aanwezig was in mijn eigen hoofd en goed kon opletten.”

Natuurlijke anticonceptie
Waar de pil in populariteit daalt, lijken meer jongeren gebruik te maken van natuurlijke methodes. Zo zette Emily, UU-student en columnist van DUB vraagtekens bij het slikken van de pil in haar blog en vertelde over te stappen op een andere methode. Ze ging haar vruchtbare dagen in de gaten houden door haar temperatuur te meten en haar afscheiding in de gaten te houden: zo kun je inschatten op welke dagen de kans op zwangerschap het grootst of het kleinst is, zegt ze. Op sociale media gaat deze methode als een lopend vuurtje rond. Emily is sinds de publicatie van haar column op iets andere gedachten gebracht onder meer door een item in de Avondshow van Arjan Lubach. Ze doet nog wel aan periodieke onthouding, maar waarschuwt ze het risico op zwanger worden, is veel groter. “Vooral voor vrouwen die geen regelmatige cyclus hebben.” 

De pil kan verschillende bijwerkingen hebben. Maar aan de psychologische bijwerkingen van de pil werd pas in 2020 serieus aandacht besteed toen deze werden toegevoegd aan de huisartsenrichtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Deze wijziging betekent dat huisartsen mensen die met de pil gaan beginnen over niet alleen de fysieke bijwerkingen maar ook moeten vertellen over bijvoorbeeld stemmingswisselingen en een verminderde zin in seks. De huisarts van Michelle heeft haar daar bijvoorbeeld nooit over verteld en haar alleen gezegd de bijsluiter te lezen. Zij heeft haar klachten daarom ook zelf nooit met het slikken van de pil in verband gebracht.

De studenten denken ook dat de voorlichting over anticonceptie te wensen overlaat. “Het moet een bewuste keuze zijn om wel of niet de pil te slikken”, stelt Emily. Die keuze is alleen te maken met genoeg kennis. Zowel Machteld als Michelle leggen uit dat zij op school weinig tot geen les kregen over anticonceptie, behalve dan over het condoom. Dit past in een landelijke trend. Expertisecentrum Rutgers benoemt dat 40 procent van Nederlandse jongeren geen voorlichting over anticonceptie krijgen.

Bijwerkingen van de pil
Gynaecologe Charlotte Weimar van het UMC Utrecht vertelt in deze video van de Universiteit van Nederland dat de pil niet bij iedereen dezelfde bijwerkingen heeft. Negen op de tien vrouwen krijgt geen last van negatieve effecten, zegt ze.

Wat de pil concreet doet, is het afvlakken van je hormoonspiegels. Normaliter varieert die gedurende de maand. Weimar legt uit dat vrouwen die last hebben van de normale hormoonschommelingen de werking van de pil daarom prettig kunnen vinden. Anderen kunnen juist last krijgen van somberheid. Van bijwerkingen heeft dus niet iedereen last.

Bovendien zijn de oorzaken van depressieve klachten lastig te herleiden tot de pil, zegt Weimar in de video. “Er zijn studies die een verband laten zien tussen gebruik van de pil en depressie. Maar een verband wil niet zeggen dat het ene het andere veroorzaakt. Veel vrouwen beginnen met het gebruik van de pil op jonge leeftijd. En dat is juist het moment dat vrouwen vatbaar zijn voor een depressie. Daarom is het ook lastig om te stellen dat dit komt door anticonceptiepilgebruik.” 

De Amerikaanse psycholoog Sarah Hill zei in een interview met de Volkskrant naar aanleiding van haar boek How the Pill Changes Everything: Your Brain on Birth Control, dat ze wil dat mensen weten wat voor bijwerkingen de pil heeft ook al ondervinden negen van de tien mensen geen negatieve effecten. “Met mijn boek wil ik duidelijk maken dat de pil voor veel vrouwen een hartstikke logische keuze is, en vaak ook de beste, maar we moeten ook begrijpen wat we aan het doen zijn en wat we ervoor opgeven.” Ook Emily zegt niet tegen de pil te zijn. “Maar het is goed om altijd naar je lichaam te blijven luisteren.” Machteld: “Het is goed om stil te staan bij wat je elke dag in je lichaam stopt.”