Hobbit stuurt embryonale ontwikkeling zandraket.

Sommige genetisch afwijkende zandraket-planten zijn kort en dik,vandaar dat Utrechtse onderzoekers van de afdeling moleculairegenetica een aantal jaren geleden het gen dat dit veroorzaakt hetHobbit-gen doopten. Die naam is geinspireerd op het vriendelijkepersonage van Tolkien. Biologe Saskia Folmer had de taak om tijdenshaar promotie op te helderen wat het hobbit-gen precies doet in hetonkruid.

"De mutante planten komen niet verder dan het zaailing-stadium",zegt Folmer. "Ze ontkiemen, maar daarna stoppen ze met groeien enleven ze nog slechts twee tot vier weken. Ook kunnen ze geenwortels maken en weten sommige cellen van de zaailing niet wat zezijn. Ze nemen de verkeerde vorm aan en oefenen hun functie nietgoed meer uit."

Het Hobbit-gen, dat het Hobbit-eiwit maakt, blijkt een fout tebevatten dat al deze groeiproblemen veroorzaakt. Het normaleHobbit-eiwit zorgt ervoor dat de cellen zich kunnen delen. Folmer:"Het eiwit stimuleert de afbraak van een ander eiwit, genaamdCycline B. Dat zorgt ervoor dat de celdeling doorgaat van de fasewaarin het erfelijk materiaal verdubbelt naar de fase waarin decellen zich splitsen."

Daarnaast is het Hobbit-eiwit betrokken bij de vorm en functiedie plantencellen aannemen. Het plantenhormoon auxine geeft cellenin de wortel, de stengel en de bladeren informatie door zodat zeweten wat ze moeten worden. Folmer: "Cellen moeten daarvoor auxinewaarnemen. Het Hobbit-eiwit zorgt ervoor dat de Aux/IAA-eiwitten,die auxine registeren, op het juiste moment afgebroken worden."

Folmer is daarmee de eerste die een eiwit vindt dat zowelbetrokken is bij de celdeling als de ontwikkeling van cellen inplanten. "Het hobbit-eiwit regelt deze processen indirect: hetzorgt ervoor dat bepaalde belangrijke eiwitten alleen aanwezig zijnop het tijdstip dat ze hun werk moeten doen. Zodra dit werk gedaanis, moeten ze afgebroken worden, anders verstoren ze deze processenjuist weer", zegt Folmer.

Behalve de functie van het Hobbit-eiwit, heeft Folmer ook deDNA-volgorde van het Hobbit-gen achterhaald. Dat was minder werkdan verwacht, omdat tijdens haar onderzoek de volgorde van het helegenoom, al het DNA, van de zandraket bekend werd. Dat lijkt veeleer voor wat onkruid, maar de zandraket of Arabidopsis thaliana ishet meest onderzochte plantje in de biologie.

Rinze Benedictus