Stukje Nixon in Utrecht

Blazers Ensemble en Zoroaster bundelen de krachten in opera van Adams

Het is een heel speciale productie deze opera van studentenorkest Uboaster (uit te spreken op z'n Hollands) waarvan een voorproefje te horen is tijdens de Culturele Zondag van 10 april. Het orkest bestaat uit het Utrechts Blazers Ensemble (UBE), strijkorkest Zoroaster en het voor de gelegenheid opgerichte koor en negen solisten.

"Volgens mij vallen we in de zomervakantie in een groot zwart gat." Terwijl anderen een heel jaar uitkijken naar de zomer, voorziet Linda Scheeres, voorzitter van Uboaster, problemen voor haar en haar medebestuursleden Richard Rensman, Muriel Stokhuyzen en Esther Kleinveld. "We hebben zo lang zo hard aan dit project gewerkt, we hebben waarschijnlijk geen idee wat we moeten doen als het achter de rug is."

Anderhalf jaar geleden ontstond het plan om het 25-jarig lustrum van het Utrechts Blazers Ensemble en het 15-jarig bestaan van Zoroaster met een gezamenlijk project te vieren. Muriel: "In 2000 hebben we voor het eerst onze lustra samen gevierd, en dat is erg goed bevallen. Qua sfeer passen we goed bij elkaar, omdat we allebei voor het grootste deel uit studenten bestaan en relatief klein zijn. Maar het belangrijkste is eigenlijk dat we allebei twintigste-eeuwse muziek spelen."

De bestuursleden, die allen zelf ook een instrument bespelen, repeteren al sinds januari. Ze erkennen dat de keuze voor hedendaagse klassieke muziek niet de meest voor de hand liggende is. Voor violist Richard was dat juist een reden om lid te worden van Zoroaster. "Ik speelde in een groot klassiek orkest, en ik werd gevraagd om in te vallen. Ik ben blijven hangen omdat ik het leuk vond om eens andere muziek te spelen dat al die geijkte stukken". Saxofonist Linda blijkt uit praktische overwegingen in de twintigste-eeuwse muziek te zijn beland. "Omdat de saxofoon een relatief nieuw instrument is, kun je als saxofonist niet terecht bij een 'klassiek' orkest. Big bands zitten vaak al vol. Via via hoorde ik dat het UBE saxofonisten zocht en zo ben ik begonnen, eigenlijk omdat het de enige mogelijkheid was. Maar inmiddels vind ik moderne muziek echt gaaf." Violist Muriel vond ook de kleinschaligheid van Zoroaster aantrekkelijk. "Als je in een groot orkest speelt krijg je vaak clubjes en een soort onderlinge concurrentie. Bovendien speel je in een kleine groep anders met elkaar, je kunt meer op elkaar letten".

De bestuursleden erkennen dat moderne muziek zijn imago vaak niet mee heeft. "De muziek is vaak niet heel toegankelijk, maar daarom is het juist leuk om te spelen. Omdat je er intensief mee bezig bent, leer je het kennen en waarderen", aldus Linda. Maar volgens Muriel is het zeker niet altijd zo dat moderne muziek altijd moeilijk is. "Er zitten ook vaak een beetje pop-achtige dingen in". Dat geldt zeker ook voor de muziek van de opera 'Nixon in China' van John Adams, vindt Richard. "Het is ritmisch lastig, maar als het goed gaat, dan gaat het swingen, dan spat de energie ervan af". Het vinden van een geschikt stuk was niet makkelijk, zo blijkt. Linda: "Het moest iets zijn dat we allemaal mooi vonden, maar we wilden ook rekening houden met onze bezettingen. Het zou toch een beetje sneu zijn als we een stuk zouden kiezen waar sommige instrumenten geen rol in spelen".

De opera 'Nixon in China' (1985-1987) verhaalt over het bezoek dat de Amerikaanse president Nixon en zijn vrouw in 1972 brachten aan de Chinese Chairman Mao Tse-tung en diens echtgenote. Het bezoek was destijds een politieke gebeurtenis van belang. Componist Adams beschreef de opera als: "deels satire, deels episch (heroïsch), deels een parodie op de politiek en deels een serieuze weergave van historische feiten en filosofische ideeën." Het werk werd pas twee keer eerder in Nederland uitgevoerd, en nog nooit door een amateurgezelschap.

In de muziek komen de cultuurverschillen tussen China en het Westen aan bod en worden de persoonlijkheden achter deze wereldleiders belicht. "De karakters zijn terug te herkennen in de muziek, bijvoorbeeld in de tegenstelling tussen Amerikaanse echtgenote Pat Nixon en Chinese echtgenote Chiang Ch'ing. Maar er zitten ook allerlei grapjes en verrassingen in de voorstelling", vertelt Linda. "Het begin van de opera is vrij dromerig, vervolgens wordt het her en der heftiger. Adams' specialiteit is dat hij de muziek heel beeldend maakt." De uitvoering wordt ondersteund door audiovisuele middelen, zodat toeschouwers onder meer de teksten van de opera kunnen meelezen.

Het bestuur heeft inmiddels een geschikte locatie, een regisseur een koor en negen solisten gevonden, toch gaat nog elk vrij uurtje in het project zitten. Penningmeester Richard: "We moeten nog aardig wat geld bij elkaar sprokkelen. Naast de gewone dingen, als de zaalhuur en zo, moeten we ook uitvoerrechten voor de muziek betalen. Als we klassieke muziek hadden gespeeld had dat niet gehoeven, omdat de componist daarvan al lang dood is". Het was dan ook een tegenvaller te horen dat het Studenten Service Centrum geen bijdrage kon leveren aan het project. Muriel blijft echter optimistisch. "Tot nu toe hebben alle tegenslagen zichzelf weer opgelost, dus we hopen maar dat dat nu weer gebeurt".

De voorstellingen zijn in Theater Fabriek Amsterdam op woensdag 29 juni, vrijdag 1 juli en zondag 3 juli. Zondag 10 mei voert Uboaster aan de Drift om twee uur en half vier delen van de opera uit. Meer informatie: www.uboaster.nl