Wij leiden niet te veel academici op
Naar aanleiding van de ‘rode-vierkantjes’ actie schrijft collega Krijn de Jong in DUB over het toegenomen aantal studenten aan de universiteit. De Jongs betoog sluit ten dele aan bij recente opinies van NRC-columnist Christiaan Weijts en oud-rector Bert van der Zwaan (NRC 31/8/2018 en 4/9/2018 respectievelijk).
De centrale constatering is deze: de universiteit bezwijkt onder het aantal studenten, veroorzaakt door het feit dat de overheidsbijdrage aan het onderwijs aan de universiteit onvoldoende meegroeit met het groeiend aantal studenten (de bijdrage stijgt wel, maar niet evenredig met de toename van het aantal studenten). Zoals velen constateren is dit er mede de oorzaak van dat de werkdruk door veel collega’s aan de universiteit als te hoog ervaren wordt.
Nu valt er niet veel in te brengen tegen deze twee constateringen (die van de financiën en de werkdruk). Ik heb wel problemen met de oplossing die de drie genoemde heren voor deze problemen zien: we leiden te veel studenten op. Weijts spreekt zelfs de wens uit voor ‘radicale schaalverkleining’. Deze oplossing heeft nog andere aanleidingen: de kwaliteit van het onderwijs zou onder druk staan (Van der Zwaan en Weijts) en vanuit de maatschappij is er weinig tot geen reden tot hogere instroom van studenten (de Jong).
Goed tot zeer goed onderwijs
Eerst over de twee beweringen. De eerste is dat de kwaliteit van het onderwijs onder druk zou staan. Ik zal niet ontkennen dat te hoge werkdruk een gevaar vormt voor het onderwijs: collega’s die lijden onder werkdruk lopen kans onderuit te gaan en dat is – los van het persoonlijke leed – uiteraard slecht voor het onderwijs: een docent die ziek is kan geen onderwijs verzorgen.
Maar welke aanwijzingen zijn er dat de kwaliteit onder druk staat? Ik heb nog geen hordes studenten gezien die klaagden over de kwaliteit van het onderwijs; in tegendeel, diverse visitatierapporten en studentevaluaties laten zien dat studenten over het algemeen goed tot zeer goed onderwijs genieten in Utrecht. Als voorbeeld: in vorige jaren verwelkomde de opleiding Psychologie meer dan 500 eerstejaars studenten. Ik heb in evaluaties van studenten en het rapport van een recente visitatie weinig grote klachten over de kwaliteit van het onderwijs kunnen ontdekken. Uiteraard zijn er altijd verbeterpunten en mindere scores de benoemen, maar het is de vraag of die te maken hebben met het (toenemend) aantal studenten.
Geen hoge werkloosheid
Het tweede punt: de maatschappij vraagt niet om meer hoger opgeleiden. Ook hier heb ik vraagtekens. Welk probleem zou de maatschappij hebben met meer hoog opgeleiden? Heerst er hoge werkloosheid onder academici? Betaalt de overheid zich suf aan uitkeringen voor werkzoekende pedagogen, juristen, fysici en biologen? Zelf geef ik les aan honderden psychologen. ‘Wat moeten we met al die psychologen?’ vragen collega’s en vrienden wel eens aan me. Mijn antwoord is dan dat niet elke pas afgestudeerde psycholoog Freud achterna wil met bijbehorende sofa aan de Berggasse. Psychologen komen over het algemeen prima aan een baan, als psycholoog of anderszins. Mij lijkt dat een maatschappij als de onze geen enkel gebrek heeft, en in de toekomst geen gebrek zal hebben, aan hoog opgeleide jonge mensen. Sterker nog, we gaan, mede door personeelsgebrek, binnenkort door middel van een fixus studenten de deur wijzen die de bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie willen volgen. Het lijkt me evident dat we het Nederland van de toekomst daarmee geen dienst bewijzen.
Plicht om op te leiden
Dan een fundamenteel punt: hebben wij niet de plicht om studenten op te leiden die aan onze toelatingsvoorwaarden voldoen? Op welke gronden gaan we weigeren? ‘Sorry, we hebben al te veel studenten, ga maar kijken bij het hbo of zoek een baan’?
Laat ik me wagen aan een vergelijking. Stuurt een juf kleuters weg omdat de klas te vol is? Weigert een Mavo scholieren omdat er te weinig gymleraren zijn? Zou het kunnen dat meer jongeren naar de universiteit willen omdat ze een goed voortgezet onderwijs hebben genoten, omdat ze ambitieus zijn, omdat ze iets willen betekenen in de maatschappij van de toekomst, ja, dat ze hun intellectuele vermogens willen ontwikkelen?
Concluderend, ja, er heerst een te hoge werkdruk, en ja, dat heeft te maken met het aantal studenten dat groeit. Maar nee, de oplossing om de instroom te beperken is niet wenselijk. Dus, bestuurders en lobbyisten, begeeft u naar Den Haag! Sluit u aan bij WOinActie en de Jonge Academie van de KNAW en maak duidelijk dat we de maatschappij een dienst bewijzen als we met meer docenten meer academici opleiden.